Đến dự có ông Trịnh Minh Hoàng - Tỉnh uỷ viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, ông Nguyễn Văn Long - Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, PGS, TS Phạm Kim Đăng - Phó Cục trưởng Cục chăn nuôi và Thú y cùng lãnh đạo Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường; lãnh đạo các Sở, ban, ngành, trường đại học, địa phương có chim yến đảo và các nhà khoa học, chuyên gia trong nước.
Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với đường bờ biển dài, hệ thống đảo ven bờ phong phú, là môi trường sinh sống lý tưởng của loài chim yến hàng. Chim yến hàng (Aerodramus fuciphagus Germani) là loài chim quý hiếm, gắn bó mật thiết với biển đảo Việt Nam, đặc biệt tập trung nhiều nhất tại tỉnh Khánh Hòa, nơi được xem là “thủ phủ yến sào” lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Đây là loài cho tổ chim yến đảo thiên nhiên có chất lượng cao hàng đầu thế giới và chúng thường làm tổ trong hang, nẻ vách núi các đảo. Tổ yến không chỉ là sản vật quý giá thiên nhiên ban tặng mà còn là kết tinh của trí tuệ, tâm huyết và truyền thống lao động bền bỉ của bao thế hệ người dân Khánh Hòa.
Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nỗ lực của các địa phương, ngành nghề khai thác và nuôi chim yến ở nước ta phát triển mạnh mẽ, với trên 29.000 nhà nuôi yến trải rộng khắp 22/34 tỉnh, thành, sản lượng đạt khoảng 270 tấn tổ yến/năm. Đặc biệt, Việt Nam đã chính thức xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc theo Nghị định thư năm 2022 và Nghị định thư năm 2025, mở ra thị trường tiềm năng rộng lớn và khẳng định uy tín của thương hiệu Yến sào Việt Nam trên trường quốc tế.
Trong 35 năm xây dựng và phát triển, Công ty Yến sào Khánh Hòa luôn là đơn vị tiên phong trong nghiên cứu khoa học, phục hồi quần thể yến đảo, phát triển chuỗi giá trị yến sào, và lan tỏa mô hình quản lý bền vững tới nhiều địa phương trên cả nước, góp phần bảo tồn nguồn gen quý hiếm, phát triển bền vững tài nguyên thiên nhiên và nâng cao vị thế sản phẩm chủ lực quốc gia trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị kinh tế to lớn mà yến sào mang lại cho đất nước, thì ngành nghề yến sào cũng đang đối mặt với nhiều thách thức:
(1) Suy giảm quần thể chim yến đảo tự nhiên do tác động của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và săn bắt trái phép.
(2) Nghề nuôi yến còn phát triển tự phát, thiếu quy hoạch tổng thể và thiếu liên kết chuỗi giá trị.
(3) Công nghệ chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng sản phẩm còn hạn chế.
(4) Nhận thức cộng đồng về bảo vệ và phát triển bền vững đàn chim yến chưa đồng đều.
(5) Cơ chế, chính sách và công tác quản lý nhà nước về nghề nuôi, khai thác yến còn thiếu đồng bộ, chưa theo kịp thực tiễn phát triển.
(6) Thị trường tiêu thụ, đặc biệt là xuất khẩu vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Trước thực trạng đó, Hội thảo là diễn đàn quan trọng để các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và địa phương cùng nhau trao đổi, đánh giá, phân tích, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp khoa học công nghệ, chính sách và hợp tác quốc tế nhằm bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến, qua các chuyên đề nội dung sau:
- Tình hình phát triển, quản lý nuôi chim yến và xuất khẩu tổ yến.
- Cơ sở khoa học và thực tiễn phát triển bền vững nghề nuôi chim yến Việt Nam.
- Phòng chống săn bắt trái phép và nâng cao ý thức cộng đồng trong bảo vệ chim yến.
- Phát triển chuỗi giá trị ngành hàng yến sào Việt Nam từ khai thác, chế biến đến xuất khẩu.
- Một số đề xuất nhằm bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến tại Việt Nam.
- Ứng dụng các công nghệ hiện đại trong giám sát, bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên chim yến đảo của Việt Nam.
- Phát sinh chủng loại, hội tụ gen và chiến lược bảo tồn chim yến hàng trong kỷ nguyên genomics và biến đổi khí hậu.
- Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với sự phát triển quần thể chim yến đảo tỉnh Khánh Hòa.
Phát huy tinh thần tương thân tương ái "lá lành đùm lá rách", chia sẻ khó khăn với người dân vùng bão lũ do bão số 13 gây ra, tại Hội thảo, Ban lãnh đạo Công ty Yến Sào Khánh Hòa đã nhanh chóng phát động chương trình quyên góp, ủng hộ 100 triệu đồng, giúp bà con sớm vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống.
Giải pháp bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến
Trải qua 35 năm xây dựng và phát triển, Công ty Yến sào Khánh Hòa luôn xác định bảo vệ quần thể chim yến là sứ mệnh cốt lõi, là nền tảng của sự tồn tại và phát triển bền vững. Để bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp sau:
- Hoàn thiện thể chế và quy hoạch phát triển nghề nuôi chim yến dựa trên lợi thế tự nhiên của từng vùng, bảo đảm hài hòa phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái. Cần sớm ban hành chiến lược quốc gia về bảo tồn và phát triển chim yến đến năm 2035, tầm nhìn 2050.
- Tăng cường quản lý nhà nước về nghề nuôi chim yến. Tiến hành cấp mã số nhà yến, thống kê, kê khai sản lượng; xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về đàn yến, vùng phân bố, hệ thống truy xuất nguồn gốc và cấp chứng nhận xuất xứ. Kiểm soát chặt chẽ việc xây dựng nhà yến, nhất là khu dân cư, bảo đảm an toàn sinh học và trật tự đô thị.
- Đẩy mạnh phối hợp giữa quản lý nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng trong bảo tồn, phòng chống khai thác trái phép và bảo vệ sinh học của loài chim yến; phòng, chống săn bắt trái phép chim yến, chim hoang dã. Tổ chức lực lượng phản ứng nhanh tại địa phương để kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm; đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, giáo dục cộng đồng về giá trị của chim yến. Lồng ghép nội dung bảo vệ chim yến vào chương trình giáo dục học đường, vận động người dân thực hiện “4 không”: Không săn bắt, không buôn bán, không vận chuyển, không tiêu thụ chim yến trái phép.
- Úng dụng khoa học công nghệ trong giám sát, bảo tồn và phát triển quần thể chim yến. Sử dụng thiết bị máy bay không người lái, camera AI, bẫy ảnh, công nghệ định vị và phân tích DNA để giám sát quần thể chim yến, xác định vùng phân bố, theo dõi chu kỳ sinh sản và di chuyển. Nghiên cứu hệ gen của các phân loài yến, bảo vệ tính nguyên vẹn di truyền, phục vụ công tác bảo tồn lâu dài.
- Phát triển chuỗi giá trị ngành yến sào theo hướng hiện đại và bền vững. Chuẩn hóa các khâu từ khai thác, chế biến, đóng gói, phân phối đến xuất khẩu; đầu tư công nghệ chế biến tinh, đa dạng hóa sản phẩm từ tổ yến như: Thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đồ uống dinh dưỡng. Xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu quốc gia “Yến sào Việt Nam”, phát triển nền tảng thương mại điện tử, mở rộng thị trường xuất khẩu đến các quốc gia: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ và EU. Trong đó, phát triển thương hiệu Yến sào Khánh Hòa xứng đáng là niềm tự hào quốc gia và biểu tượng của tinh hoa thiên nhiên Việt Nam.
Tăng cường công tác bảo tồn sinh cảnh tự nhiên, phục hồi các đảo yến, quản lý chặt chẽ các vùng khai thác gắn với bảo tồn quần thể yến đảo tự nhiên. Đây là nhiệm vụ cốt lõi, vừa nhằm duy trì nguồn gen quý hiếm, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, văn hóa biển đảo và an ninh quốc phòng. Cần nghiên cứu chuyên sâu về tập tính, sinh sản, hành vi kiếm ăn; thực hiện khai thác hợp lý, kết hợp với phục hồi môi trường sống và quản lý bền vững các hang đảo yến.
Ngành nghề Yến sào Việt Nam có tiềm năng phát triển to lớn, đóng góp to lớn tăng trưởng kinh tế, bảo tồn thiên nhiên và quảng bá hình ảnh đất nước. Để phát triển bền vững, cần có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Nhà nước, sự phối hợp của doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng. Trong đó, các doanh nghiệp đầu ngành như: Công ty Yến sào Khánh Hòa đóng vai trò nòng cốt trong việc bảo tồn, nghiên cứu, chế biến sâu, chuẩn hóa sản phẩm và dẫn dắt chuỗi giá trị quốc gia, khẳng định vị thế thương hiệu “Yến sào Việt Nam” trên trường quốc tế.
Hội thảo đã nhận được 20 bài báo cáo chuyên đề, báo cáo tham luận của các nhà khoa học, chuyên gia về chim yến. Kết quả của Hội thảo sẽ là cơ sở khoa học quan trọng để tỉnh Khánh Hòa và các bộ, ngành Trung ương tiếp tục xây dựng, hoàn thiện chính sách, quy hoạch và chương trình hành động quốc gia về bảo tồn và phát triển quần thể chim yến đến năm 2035, tầm nhìn 2050. Điều này mang lại hiệu quả rất lớn về kinh tế - xã hội, đặc biệt có hiệu quả trực tiếp cho các địa phương và người dân ven biển, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước về phát triển các sản phẩm từ tổ yến, nâng cao giá trị tổ yến và tăng cường xuất khẩu tổ yến chính ngạch, phát triển ngành nghề nuôi chim yến tại Việt Nam theo định hướng phát triển bền vững, ngành nghề đồng hành cùng sự phát triển xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
