Cuộc đua tranh cử giữa nhiệm kỳ tại Quốc hội Mỹ vào tháng 11 này đã gây cú sốc ngay từ khi khởi đầu với việc Chủ tịch phe đa số tại Hạ viện Mỹ, Hạ nghị sĩ Eric Cantor, bất ngờ thua trước ứng viên David Brat thuộc đảng Trà bảo thủ trong cuộc bỏ phiếu tại bang Virginia.

Thất bại này khiến ông Cantor từ bỏ ngay chức chủ tịch phe đa số. Đây được xem là cơn địa chấn của chính trường Mỹ. Điều đáng nói là thất bại của ông Cantor không những ảnh hưởng đến đảng Cộng hòa trong cuộc đua sắp tới với mục tiêu giành quyền kiểm soát nốt ở Thượng viện mà còn khiến dự luật cải cách nhập cư do Tổng thống Barack Obama chủ trương rơi vào bế tắc. Ông Cantor là nghị sĩ có thâm niên 14 năm và là người có tiềm năng thay Hạ nghị sĩ John Boehner làm Chủ tịch Hạ viện trong tương lai. Thất bại của ông Cantor đã đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp của ông.

Thế mới biết, đồng tiền chưa chắc đã đóng vai trò quyết định khi mà ông Cantor đã vận động được hơn 5,5 triệu USD trong cuộc tranh cử trong khi đối thủ David Brat chỉ vận động ở mức rất khiêm tốn là 122.000 USD. Điều này có nghĩa là ông Cantor chi cho mỗi lá phiếu là 100 USD trong khi đối thủ đảng Trà chỉ mất 5 USD. Chiến thắng của ứng viên đảng Trà còn cho thấy xu thế thực dụng đang trên đà thắng thế không những ở nhiều nước châu Âu mà cả ở Mỹ.

Sau thất bại của ông Cantor, đảng Cộng hòa đã phải xóc lại đội hình và cho biết sẽ không còn dựa nhiều vào tiền mà quên đi nguyên tắc bảo thủ của đảng này. Cũng vì vậy mà dự luật nhập cư do ông Cantor từng dẫn đầu nhóm Hạ nghị sĩ Cộng hòa “xé rào” tuyên bố ủng hộ có thể sẽ không được Hạ viện Mỹ thông qua vì không ai muốn rơi vào “vết xe đổ” của ông Cantor. Ngoài dự luật nhập cư nhằm hợp pháp hóa 11,5 triệu người nước ngoài đang sống ở Mỹ, ông Cantor cũng được cho là đã bỏ phiếu giúp Nhà Trắng hoạt động trở lại vào tháng 10-2013 cũng như nâng trần nợ công của Mỹ.

Nhưng công bằng mà nói, nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của ông Cantor không chỉ vì ông gần gũi với Nhà Trắng mà một phần cũng do ông này đã ít dành thời gian tiếp xúc với các cử tri ở địa phương. Hai năm trước, sau thất bại của ông Mitt Romney trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2012, Ủy ban quốc gia đảng Cộng hòa kết luận là do đảng này ngày càng xa rời dân chúng. Cử tri trẻ và nhiều dân thiểu số ở Mỹ càng ngày càng thấy đảng Cộng hòa không còn đại diện cho quyền lợi của họ, trong đó nặng nề nhất, theo tờ Washington Post, chính là thái độ khinh thị của đảng Con voi đối với người nhập cư, những người đồng tính. Mặt khác, họ lại ủng hộ tự do súng đạn và tăng thuế. Nếu không có những cải cách cần thiết hơn là co cụm về đường lối bảo thủ, tất yếu sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng là đảng Cộng hòa mất thêm điểm trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2016. Trong giai đoạn kinh tế khó khăn của Mỹ, xem ra các cử tri muốn việc làm hơn là trang bị vũ khí. Từ bỏ nỗ lực giải quyết các vấn đề thực tế đang diễn ra ngay trong xã hội Mỹ sẽ là một sai lầm nghiêm trọng của đảng Cộng hòa.

THỤY VŨ