Chen lấn, xô đẩy, thậm chí giẫm đạp lên nhau đã diễn ra khi hàng vạn người dân vượt qua hàng rào kiểm soát để xông vào mua ấn tại đêm khai hội đền Trần. Trước đó, hàng loạt lễ hội lớn khác, như hội Lim, hội chùa Hương… cũng đã xảy ra tình trạng quá tải, dẫn đến những lộn xộn, nhếch nhác.
Có thể có những cách nhìn khác nhau từ những sự kiện này. Vui, trước hết là bởi những lễ hội dân gian vẫn đang sống và phát triển, vẫn đang thu hút một lượng khách khổng lồ trở về. Dù đã có những biến tướng chưa đẹp, nhưng rõ ràng những người yêu văn hóa dân tộc có thể mừng với sức hút của các lễ hội dân gian mà những hội làng, hội đền, hội chùa kể trên là các ví dụ tiêu biểu.
Tuy nhiên, các hình thái biến tướng, có lẽ chính là điều đáng nói. Với nguồn gốc dân gian, đáng ra lễ hội là nơi để mọi người vui, náo nức trong một không gian mang tính cộng đồng. Nhưng những mưu cầu lợi ích riêng đã làm vẩn đục không gian văn hóa.
Ấn đền Trần, với những nghi lễ tôn nghiêm, với mong ước một năm hanh thông quốc sự, đã bị nhiều người coi là một bảo vật cầu danh cầu lợi. Đã có hàng chục người ngất xỉu do chen lấn trước cổng đền. Đau xót nhất là tờ ấn, một vật cầu phúc mang ý nghĩa tượng trưng, truyền thống, qua tay nhiều người đã trở thành món hàng “mua 1 bán 5”.
Hội Lim trở thành một đại lễ hội, là sự kiện thu hút sự quan tâm của hàng vạn du khách đã làm xuất hiện những kiểu mua bán chụp giựt, kiểu làm văn hóa “mì ăn liền” với tiếng loa thùng ầm ĩ, cảnh xin tiền nhếch nhác đã khiến nhiều câu quan họ không còn nguyên vẹn sự trong trẻo, tính chất thanh cao…
Với Internet, các thiết bị nghe nhìn tối tân và các phương tiện di chuyển siêu tốc, thế giới đang ngày càng “gần” lại. Bên cạnh việc hội nhập kinh tế, các quốc gia cũng đang hội nhập văn hóa. Trong xu thế đó, chúng ta tự hào vì những ngày hội dân gian vẫn thu hút du khách. Đó không chỉ là trở về, nhìn lại để cảm nhận những câu hát, những cầu nguyện, chúc phúc đầu năm mà còn là sự nhìn nhận lịch sử dân tộc hào hùng với văn hóa ngàn năm dựng nước…
Sẽ còn rất nhiều những lễ hội dân gian được tổ chức. Vì vậy, những điều bất cập trên cần được xem xét một cách thấu đáo, nghiêm túc. Khi một lễ hội đã vượt hẳn so với quy mô thuở ban đầu, việc tổ chức, chuẩn bị để người dân được trẩy hội, được vui chơi và sống lại trong miền ký ức không gian văn hóa dân tộc cần được cân nhắc, chuẩn bị kỹ càng hơn.
Không nên làm biến dạng ngày hội dân gian. Nhưng cũng không chỉ tổ chức với quy mô một hội làng để đón… hàng vạn du khách đến từ mọi miền đất nước.
Minh Tú
