Trường học đang biến thành “lò” luyện thi lớn!

“Thi cử, đánh giá thế nào, giáo viên và học sinh sẽ dạy và học như thế ấy!”. Thực trạng thi cử hiện nay đã và đang làm cho quá trình giáo dục trong nhà trường diễn ra rất không bình thường: giờ học chính khóa cũng thành giờ luyện thi. Muốn cải tiến công tác dạy và học hiện nay, hãy bắt đầu bằng việc đổi mới thi cử và nghiêm trị những cán bộ giáo dục đang chạy theo thành tích ảo để lừa dối xã hội. Đó là những nội dung lớn được đặt ra tại Hội thảo khoa học “Vai trò của hoạt động kiểm tra-đánh giá trong đổi mới giáo dục ở Việt Nam”, do Viện Nghiên cứu Giáo dục tổ chức tại Trường ĐH Sư phạm TPHCM ngày 26-6 vừa qua.

• Điểm số là mục tiêu dạy-học

“Không ai có thể phủ nhận đổi mới thi cử là một bước chiến lược nhằm cải tiến công tác dạy và học hiện nay. Song, đổi mới đánh giá HS trong giai đoạn cải cách giáo dục hiện nay nên bắt đầu từ đâu, nên được triển khai theo cơ chế nào để cho việc đánh giá trong nhà trường phổ thông trở nên khoa học hơn, nhân bản hơn?”. Tâm tư của TS Lê Ngọc Trà cũng là nỗi lòng của các nhà giáo dục Việt Nam hiện nay trước thực tế còn quá nhiều bất cập của nền giáo dục nước nhà. 

Thạc sĩ Lý Minh Tiên, Phó trưởng Khoa Tâm lý giáo dục, ĐH Sư phạm khẳng định quá trình kiểm tra- đánh giá trong học tập hiện nay cũng chủ yếu hướng yêu cầu HS mức độ ghi nhớ một cách máy móc. Đứng ở góc độ PHHS, thạc sĩ Hoàng Thị Tuyết, Trường ĐH Sư phạm TPHCM nhấn mạnh: Thông tin về kết quả học tập và rèn luyện nhân cách của con cái mình mà cha mẹ nhận được từ nhà trường sau mỗi tháng hay học kỳ vẫn chủ yếu là những con số. Chất lượng dạy và học được xác định chủ yếu trên số lượng HS giỏi, tiên tiến, yếu và kém. Điều này cho thấy chúng ta đánh đồng thành quả học tập với điểm số, vẫn xem điểm số là mục tiêu dạy và học. 

Không cần đi tìm nguyên nhân sâu xa, tiến sĩ Hồ Thiệu Hùng đã chỉ ra: Cách thi cử của chúng ta lâu nay dù là thi tốt nghiệp, thi tuyển hay thi HS giỏi đều cùng một kiểu: thầy ra đề, học trò làm bài trên giấy, cố gắng trong một thời gian nhất định viết lại càng nhiều và càng trung thành càng tốt các kiến thức mà mình đã tiếp thu từ thầy. Cách đánh giá bài làm bằng điểm số, cộng điểm số từng câu lại có điểm số cả bài. Điểm số này thể hiện “trình độ” người thi. Cách thi cử truyền thống và cách đánh giá trình độ người học hiện nay mang tính hàn lâm, chỉ kiểm tra kiến thức qua một số môn thi, được thực hiện trong một thời gian nhất định.

• Luyện thi, học thêm, dò bài… sản phẩm của kiểu thi hàn lâm

Kết quả học tập, thi cử không phản ánh đúng năng lực của HS dẫn đến cha mẹ, thầy cô và cả bản thân HS nhìn nhận không đúng về năng lực của HS làm cho việc định hướng, lựa chọn nghề nghiệp tương lai có thể sai lầm. Như nhận định của TS Lê Thị Thanh Thảo Trường ĐH Sư phạm: Thi cử, đánh giá như hiện nay làm gia tăng những tiêu cực trong giáo dục: Gv phải đối phó, chạy theo thành tích, ngụy tạo kết quả dạy và học. Thực trạng thi cử hiện nay đã đang làm cho quá trình giáo dục trong nhà trường diễn ra rất không bình thường: giờ học chính khóa cũng trở thành giờ luyện thi, trường học là “lò” luyện thi lớn. Giáo viên ít dạy kiến thức mà dạy… cẩm nang thi cử là chính. 

Phó Giám đốc Sở GD - ĐT TPHCM Huỳnh Công Minh cũng thừa nhận: Việc đánh giá trong nhà trường vẫn còn những bất cập rất cơ bản. GV nhận thức khá đơn giản mục tiêu yêu cầu cũng như quy trình, điều kiện và kỹ năng đánh giá. Kỹ năng đánh giá của GV thường dựa vào thói quen kinh nghiệm, dễ bị cảm tính chủ quan chi phối qua các mặt hạnh kiểm, đạo đức hay thể, mỹ, lao động… chưa có tiêu chí định lượng cụ thể. 

• Đổi mới thi cử, nghiêm trị những cán bộ giáo dục lừa dối xã hội bằng thành tích ảo 

Thay đổi lối thi cử hiện nay đã trở thành vấn đề thời sự. Nhưng thay đổi việc đánh giá trình độ HS một cách khách quan, trung thực, toàn diện hơn không phải là đơn giản. TS Hồ Thiệu Hùng và thạc sĩ Lý Minh Tiên đề xuất: Thành lập một ngân hàng đề thi phong phú, đáng tin cậy, phủ hết chương trình các môn thi. Từ ngân hàng này, cứ đến kỳ thi người ra đề chỉ phải rút một cách ngẫu nhiên và cấu trúc lại thành một đề hoàn chỉnh. Với ngân hàng đề có sẵn, chuyển một số môn thi viết và đưa thêm một số môn khác thành thi vấn đáp. 

Cách làm này tránh được hiện tượng quay cóp và tiêu cực trong phòng thi. Tiến tới học gì thi nấy. Trị căn bệnh thành tích tận gốc, chấm dứt kiểu đánh giá chất lượng dạy và học qua thành tích tốt nghiệp. Điều này phải bắt đầu từ các nhà quản lý xã hội. Nghiêm trị những nơi lừa dối cấp trên, lừa dối xã hội bằng những thành tích ảo. Theo TS Hồ Thiệu Hùng, cải cách thi cử – nhiệm vụ khó nhưng không phải là bất khả thi. 

Ngay từ đầu chúng ta đã không đánh giá đúng tầm quan trọng của việc kiểm tra – đánh giá nên không có chiến lược phát triển đội ngũ chuyên gia đúng và kịp thời. TS Lê Thị Thanh Thảo bức xúc: Trong chương trình đào tạo của các trường sư phạm từ lâu khiếm khuyết toàn bộ mảng kiến thức về kiểm tra đánh giá. Có nghĩa là toàn bộ giáo viên ra trường từ nhiều chục năm trở lại đây không được trang bị kiến thức về lĩnh vực này. Các trường sư phạm cần có ngay chiến lược đào tạo đội ngũ này, trang bị cho sinh viên kiến thức, kỹ năng cần thiết về kiểm tra –đánh giá trong mỗi môn học.

Cụ thể hơn, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Đặng Huỳnh Mai cho rằng: Bài kiểm tra thường xuyên và định kỳ phải thể hiện được tính hiện đại và nhân văn. Hiện đại ở đây là sự vận dụng cho phù hợp với thực tế đang diễn ra hằng ngày trong đời sống xã hội cũng như xu thế phát triển ở từng cộng đồng dân cư. Thực tế cuộc sống phong phú, đa dạng, do vậy, bài kiểm tra không chỉ lấy từ sách vở mà còn phải lựa chọn thông tin cho phù hợp với xu thế phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Tính nhân văn đòi hỏi người thầy phải có một tinh thần trách nhiệm cao, một tầm hiểu biết đáp ứng yêu cầu cập nhật thông tin. 

Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 do Chính phủ phê duyệt ngày 28-12-2001 đã khẳng định cần phải: Cải tiến đánh giá và thi cử. Như vậy, vai trò của kiểm tra, đánh giá trong tiến trình đổi mới nền GD đã được khẳng định như một chính sách quốc gia . Song, thời gian đã trôi qua gần phân nửa, Bộ GD-ĐT xem ra vẫn còn loay hoay trong “mớ boòng boong” của cơ chế thi cử,đánh giá nặng nề cũ kỹ.

TRƯỜNG HOAN - HỒNG LIÊN