Chi phối từ thương mại đến chuỗi cung ứng
Theo dự báo, tăng trưởng khu vực phần lớn nhờ xuất khẩu mạnh, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) duy trì ở mức cao và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, môi trường thương mại toàn cầu không ổn định, đặc biệt là các chính sách thuế quan ở các thị trường lớn như Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), đang tạo nên những thách thức mới.
Một trong những xu hướng nổi bật là thương mại vẫn giữ vai trò trung tâm, song bị chi phối bởi các mức thuế quan và cơ chế bảo hộ mới. Báo cáo ASEAN Connect cho thấy, mặc dù kim ngạch thương mại nội khối và với các đối tác lớn tiếp tục tăng trong năm 2025, xu hướng này được dự báo sẽ chững lại trong năm 2026 do các mức thuế cao hơn và hiệu ứng “mua trước” giảm đi. Xuất khẩu khu vực - đặc biệt trong các ngành điện tử, linh kiện và hàng hóa chế biến, vẫn là động lực chính giúp duy trì tăng trưởng.
Cùng với đó, theo Báo cáo Đầu tư ASEAN 2025 của Ủy ban Liên hợp quốc về Đầu tư và phát triển (UNCTAD), FDI vào ASEAN tiếp tục tăng. Làn sóng đầu tư này không chỉ tập trung vào sản xuất truyền thống mà dịch chuyển mạnh sang các ngành công nghệ cao như dữ liệu, bán dẫn và logistics thông minh, biểu thị sự chuyển hướng trọng tâm đầu tư. Chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục được tái cấu trúc theo hướng đa điểm hóa. Các tập đoàn đa quốc gia không chỉ rời Trung Quốc mà còn phân tán sản xuất sang nhiều nước ASEAN để giảm rủi ro địa chính trị và chi phí logistics, tạo thêm động lực mới cho các trung tâm công nghiệp như Việt Nam, Indonesia và Malaysia.
Tăng liên kết nội khối và kinh tế số
Trong khi đó, các nước ASEAN đang đẩy mạnh liên kết kinh tế nội khối để giảm phụ thuộc vào ngoại lực. Nikkei Asia nhận định khối này đã công bố kế hoạch chiến lược trong năm 2025 nhằm tăng cường hội nhập kinh tế, bao gồm hài hòa tiêu chuẩn thương mại, thúc đẩy tự do di chuyển người lao động và doanh nghiệp, mở rộng kết nối hạ tầng và nâng cao chuẩn mực bền vững nhằm thu hút đầu tư nước ngoài.
Các báo cáo ngành cũng ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong đầu tư vào kinh tế số tại khu vực ASEAN. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2024 do Google, Temasek công bố, giá trị kinh tế số của ASEAN dự kiến sẽ tăng lên khoảng 1.000 tỷ USD vào năm 2030, với mức tăng trưởng lợi nhuận lên tới 24% chỉ trong một năm. Điều này phản ánh sự chuyển dịch mạnh mẽ sang các ngành có giá trị gia tăng cao, như thương mại điện tử, dịch vụ trực tuyến và các nền tảng kỹ thuật số, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong tổng sản phẩm nội địa của các nước ASEAN.
Việc các nền kinh tế ASEAN đa dạng về quy mô và trình độ phát triển còn được thể hiện qua số liệu tổng hợp. Indonesia đứng đầu khu vực với GDP trên 1.400 tỷ USD trong khi Singapore, với dân số khoảng 6 triệu người, có GDP bình quân đầu người gần 90.000 USD, cao nhất trong khối. Những khác biệt này định hình mô hình tăng trưởng và chiến lược kinh tế riêng của từng nước trong năm 2026.
