Lời lẽ cứng rắn
Lực lượng Đặc nhiệm Biển Đông của Philippines hôm 4-5 đã phản đối lệnh cấm đánh bắt cá từ ngày 1-5 đến ngày 16-9 mà Trung Quốc đơn phương áp đặt phi lý tại Biển Đông, đồng thời khẳng định, ngư dân Philippines được khuyến khích ra khơi và đánh bắt cá trong vùng lãnh hải của nước này. Động thái của cơ quan trên chỉ diễn ra 1 ngày sau khi Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin sử dụng những lời lẽ nặng nề trên Twitter yêu cầu Trung Quốc rời khỏi vùng biển nơi mà các tàu Trung Quốc đang hoạt động trái phép tại Biển Đông. Bộ Quốc phòng Philippines cũng đã có lời lẽ cứng rắn khẳng định việc bảo vệ chủ quyền của nước này ở Biển Đông…
Trước phản ứng của Philippines, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã ra tuyên bố kêu gọi Philippines tôn trọng “phép tắc ngoại giao cơ bản” và tránh “lối ngoại giao om sòm”, cho rằng điều đó có thể làm suy yếu sự tin tưởng giữa hai nước và làm phức tạp thêm tình hình. Sau tuyên bố của phía Trung Quốc, Người phát ngôn của tổng thống Philippines, ông Harry Roque, cho biết, Ngoại trưởng Philippines đã chuyển lời xin lỗi tới Bắc Kinh vì “trong ngoại giao, không có chỗ cho những lời lẽ thô tục”. Trên Twitter, ông Locsin viết: “Nếu ông Vương Nghị (Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc) theo dõi Twitter thì tôi xin lỗi vì đã làm tổn thương cảm xúc của ông ấy nhưng chỉ xin lỗi một mình ông ấy thôi”.
Lời qua tiếng lại hiện đã tạm lắng, nhưng nó đã phần nào phản ánh quan hệ giữa Philippines và Trung Quốc đang ở giai đoạn căng thẳng nhất kể từ khi Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte lên cầm quyền vào năm 2016.
Hợp tác trên cơ sở bình đẳng
Biển Đông luôn là một vấn đề nóng trong quan hệ ASEAN và Trung Quốc. Nhiều quốc gia thành viên ASEAN có tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông không chấp nhận tuyên bố chủ quyền phi lý của Trung Quốc tại Biển Đông cũng như các hành động ngang ngược của Bắc Kinh tại vùng biển này. Bắc Kinh phải cùng các quốc gia thành viên ASEAN tìm kiếm các lợi ích chung trên cơ sở bình đẳng, chứ không phải kiểu “nước lớn bắt nạt nước bé”.
Trong bài viết đăng trên Diễn đàn Đông Á, nhà báo và cũng là nhà bình luận nổi tiếng người Indonesia Veeramalla Anjaiah cho hay, sau 30 năm duy trì quan hệ chặt chẽ với các nước thành viên ASEAN, Trung Quốc hiện cảm thấy tổ chức này đang phụ thuộc nhiều vào mình. Với GDP đạt 3.110 tỷ USD và dân số 673 triệu người, khu vực ASEAN đang phát triển nhanh chóng và là thị trường béo bở đối với Trung Quốc.
Song câu hỏi thực sự là ASEAN phụ thuộc vào Trung Quốc hay Trung Quốc phụ thuộc vào ASEAN? Số liệu kinh tế mới nhất cho thấy một xu hướng mới đang diễn ra. Sau 30 năm duy trì quan hệ với Trung Quốc, ASEAN đã trở thành thị trường và đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Đồng thời, ASEAN cũng có ảnh hưởng kinh tế đối với Trung Quốc. Điều này diễn ra vào một thời điểm khó khăn. Một mặt, cả thế giới chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 vào năm 2020, dẫn đến cuộc khủng hoảng kép về y tế và kinh tế trên toàn cầu. Mặt khác, Trung Quốc chịu ảnh hưởng nặng nề của cuộc chiến thương mại do Mỹ - thị trường lớn nhất của Trung Quốc - phát động. Liên minh châu Âu (EU) cũng đã trở thành đối tác khó tính đối với Trung Quốc.
Trung Quốc đã tìm thấy ở ASEAN một thị trường quan trọng và có tính chiến lược để thay thế thị trường Mỹ và EU. Điều đáng ngạc nhiên, ASEAN là nhà đầu tư lớn nhất vào Trung Quốc nếu xét về tổng vốn FDI. Ví dụ, năm 2019, tổng vốn FDI của các nước ASEAN đổ vào Trung Quốc đạt 124,61 tỷ USD, lớn hơn nhiều so với mức đầu tư 112,3 tỷ USD của Trung Quốc đổ vào ASEAN trong cùng năm. Giới quan sát cho rằng, các nước ASEAN cần phải nhận ra rằng thực chất Trung Quốc đang phụ thuộc rất nhiều vào khối này. Đã đến lúc, ASEAN cần sử dụng đòn bẩy kinh tế để chế ngự Trung Quốc, thậm chí không để Trung Quốc ra lệnh cho mình.
