Chống sách giả: “Bám” luật mà hành động

Mức độ ngày càng nghiêm trọng

Sở dĩ First News quyết định khởi kiện Lazada (đã nộp đơn lên Tòa án nhân dân quận 1, TPHCM vào ngày 4-9), bởi suốt một năm qua, phát hiện trên sàn thương mại điện tử (TMĐT) Lazada đang bán rất nhiều sách giả của First News. Đơn vị này đã tổ chức họp báo và gửi thư cảnh báo Lazada nhưng đều không nhận được phản hồi. Thông tin từ First News cho biết, từ đầu năm 2019, First News đã nhận được nhiều phản hồi của bạn đọc về vấn đề sách kém chất lượng, in sai sót được mua trên Lazada với mức giảm giá 42%-55% (cá biệt có trường hợp lên đến 72%) so với giá bìa. Có rất nhiều đầu sách được phát hiện là sách giả, không được in ấn, phát hành hợp pháp và vi phạm nghiêm trọng bản quyền, quyền tác giả mà First News đang sở hữu. 

Ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc First News, cho biết, công ty đã tiến hành đặt mua sách trên Lazada và đã lập vi bằng cả khi đặt sách lẫn khi nhận hàng. Cụ thể, First News đã đặt mua 86 đơn hàng trên Lazada và cả 86 đơn nhận được đều là sách giả. “Chúng tôi không chỉ đặt sách của First News mà còn có nhiều sách khác của NXB Trẻ, Công ty sách Đông A… Chúng tôi khởi kiện lần này không phải chỉ vì First News mà còn vì tất cả các nhà làm sách và ngành xuất bản Việt Nam”, ông Nguyễn Văn Phước nói. 

Trong câu chuyện liên quan đến sách giả, ai cũng biết đối tượng ảnh hưởng trực tiếp là First News; tuy nhiên, có một đối tượng liên đới, ảnh hưởng không nhỏ là các NXB. Bà Nguyễn Tư Tường Minh, Phó Giám đốc NXB Tổng hợp TPHCM, đơn vị cấp phép cho nhiều đầu sách của First News, thừa nhận: “Mặc dù bản quyền thuộc về First News nhưng NXB Tổng hợp TPHCM là đơn vị cấp phép cho những đầu sách này nên chắc chắn có bị ảnh hưởng. Khi sách giả đến tay độc giả, nếu chất lượng về hình thức, về nội dung không ổn thì người ta sẽ đánh giá chung cả 2 đơn vị; vô hình trung cũng sẽ ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu của NXB”. 

Ngoài ra, theo bà Tường Minh, một khó khăn nữa mà NXB Tổng hợp TPHCM gặp phải trong quá trình giao dịch với các đối tác nước ngoài, chính là thái độ ngần ngại trong việc trao bản quyền cho một đơn vị ở một thị trường xuất bản chưa được lành mạnh. “Không biết bằng nguồn thông tin nào đó, các đối tác nước ngoài biết được thị trường sách ở Việt Nam tồn tại sách giả quá nhiều. Khi chúng tôi liên hệ hợp tác tác quyền thì họ cũng rất ngần ngại vì họ không muốn cuốn sách của mình cũng có thể bị làm giả. Chúng ta đang hướng đến việc xây dựng một nền xuất bản lành mạnh mà việc để tồn tại vấn nạn sách giả như vậy là một điều hết sức đau lòng. Rất cần các cơ quan chức năng chung tay để xử lý tận gốc rễ của vấn đề”, bà Tường Minh bày tỏ. 

Theo ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, việc in lậu, làm ra những xuất bản phẩm giả cũng là một loại hàng gian, hàng giả. Điều đáng nói là qua nhiều năm cho chúng ta một cái nhìn về nó càng ngày càng nghiêm trọng ở tính chất, phạm vi và quy mô. “Bây giờ, sách giả không chỉ bày bán trên đường phố, các cửa hàng mà còn bán ngang nhiên và công khai trên các sàn TMĐT. Chưa kể, ngoài sách in còn có ebook (sách điện tử), audiobook (sách nói) lưu hành tự do trên Internet. Rõ ràng là nghiêm trọng hơn rất nhiều”, ông Lê Hoàng đánh giá. 

Có thể khởi tố

Ông Lê Hoàng đánh giá cao động thái của First News trong việc đấu tranh phòng chống sách giả. Đã đến lúc các đơn vị xuất bản trong nước bị xâm hại quyền lợi, cụ thể là có sách bị làm giả, phải đấu tranh bằng luật pháp, không nên dừng ở việc kêu cứu trên báo chí hay trên mạng xã hội. “Các đơn vị nên làm như First News, lập vi bằng lại thì mới có cơ sở để đấu tranh. Đã đến lúc phải luật pháp hóa hành động này mới có thể đấu tranh có hiệu quả được. Hãy bám luật, dựa vào các cơ quan bảo vệ pháp luật để đấu tranh như trường hợp của First News đã làm”, ông Lê Hoàng bày tỏ. 

Trong một sự kiện mới đây, First News đã công bố chính thức khởi kiện Lazada lên Tòa án nhân dân quận 1, TPHCM

Theo chia sẻ của luật sư Lê Hữu Trí, Công ty Luật TNHH TriLaw, đơn vị hỗ trợ First News trong vụ kiện với Lazada, trước mắt First News sẽ khởi kiện dân sự. Trong thời gian tới, hai bên sẽ tiến hành tổng hợp mức độ vi phạm, thời gian vi phạm để chứng minh rằng Lazada đã cố tình làm ngơ nhằm tăng dung lượng bán hàng. Lúc đó, khả năng vấn đề sẽ liên quan đến hình sự. “Chúng tôi không xác định Lazada làm giả, mà nếu chứng minh được rằng họ cố tình thả lỏng cho việc hàng giả đi từ nguồn đó, xét về mặt hình sự, nó vẫn có hành vi tiếp tay cùng tham gia vào quá trình phân phối và làm sách giả trên hệ thống. Họ không sản xuất vì họ chỉ là sàn TMĐT, nhưng nếu họ biết đó là hàng giả và đã được thông báo, được gửi thông tin mà vẫn để người đó bán hàng giả trên sàn của mình thì họ có trách nhiệm liên đới trong việc đó”. 

Còn luật sư Nguyễn Văn Huân (Hãng luật Hoàng Giáp) cho rằng, tại Bộ luật Hình sự 2015 đã quy định rất rõ ràng về khởi tố pháp nhân. Trong trường hợp này, pháp nhân thực hiện hành vi vi phạm là sàn TMĐT Lazada. Và First News hay một đơn vị nào đó hoàn toàn có thể đề nghị cơ quan chức năng, cơ quan có thẩm quyền khởi tố về hành vi vi phạm đối với pháp nhân này. “Đối với tội danh này, chúng ta xác minh rằng sách là một loại hàng hóa nhưng lâu nay việc làm sách giả chỉ mới dừng lại ở việc xử phạt hành chính nên cứ như bắt cóc bỏ dĩa”, luật sư Nguyễn Văn Huân nói thêm.