Phì đại lành tính tiền liệt tuyến (u xơ tiền liệt tuyến) là bệnh lý thường gặp ở đàn ông lớn tuổi do sự gia tăng tự nhiên kích thước của tuyến tiền liệt. Tỷ lệ đàn ông bị phì đại lành tính tiền liệt tuyến ở độ tuổi 60 là 30%-50% tùy dân tộc, màu da, vùng địa lý sinh sống; tới 80 tuổi thì có tới khoảng 50%-60% đàn ông bị phì đại lành tính tiền liệt tuyến.
Do tiền liệt tuyến được bao quanh bởi lớp mô vững chắc như lớp vỏ cứng nên khi bị phì đại, tiền liệt tuyến chủ yếu phát triển dần vào trong như một cái đai thít chặt dần ống dẫn nước tiểu là niệu đạo. Chính vì vậy, ở những người đàn ông lớn tuổi bị phì đại lành tính tiền liệt tuyến thường gặp hai hội chứng song hành là hội chứng tắc nghẽn và hội chứng kích thích với các triệu chứng chính như: Có nhu cầu cấp bách đi tiểu với tần suất tăng dần theo tiến triển của bệnh nhưng chỉ đi được ít nước tiểu, dòng nước tiểu yếu, tiểu són tạo mùi khó chịu, tiểu đêm gây mất ngủ, suy nhược. Lượng nước tiểu cũ không thoát hết ra ngoài lưu trữ lâu trong bàng quang tạo cơ hội cho vi khuẩn phát triển gây ra viêm nhiễm bàng quang, niệu đạo làm tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng, người bệnh đi tiểu ra máu, mủ và thậm chí có thể dẫn tới suy thận.
Điều trị phì đại lành tính tiền liệt tuyến
Do các nguyên nhân và triệu chứng như trên, việc điều trị bệnh lý này càng sớm càng có lợi cho người bệnh. Thuốc tân dược dùng để điều trị bệnh lý này gồm hai nhóm chính, được sử dụng đơn độc hoặc phối hợp với nhau, đó là:
Nhóm thuốc chẹn thụ thể alpha-adrenergic (Tamsulosin, Alfuzosin, Terazosin, Doxazosin) có tác dụng làm giãn tiền liệt tuyến, giảm tình trạng thít chặt niệu đạo để nước tiểu có thể thoát ra ngoài dễ dàng hơn.
Nhóm thuốc ức chế men 5-alpha reductase (Dunasteride, Finasteride) có tác dụng giảm kích thước tiền liệt tuyến, từ đó giảm các triệu chứng khó chịu do phì đại tiền liệt tuyến gây ra.
Mặc dù có hiệu quả khá tốt trên phì đại lành tính tiền liệt tuyến nhưng hai nhóm thuốc trên cũng có khá nhiều phản ứng có hại cho bệnh nhân khi sử dụng:
Nhóm thuốc chẹn thụ thể alpha-adrenergic thường gây tụt huyết áp, đau đầu, chóng mặt, nghẹt mũi và các rối loạn chức năng tình dục như xuất tinh ngược hoặc rối loạn xuất tinh (tỷ lệ khoảng 5%-15% người sử dụng, với những ảnh hưởng đến chức năng tình dục, tỷ lệ có thể lên tới 30% nếu sử dụng lâu dài).
Nhóm thuốc ức chế men 5-alpha reductase thường gây rối loạn chức năng tình dục, trong đó thường gặp nhất là suy giảm khả năng cương dương, tiếp đó là giảm ham muốn và khả năng xuất tinh. Tỷ lệ người dùng thuốc bị các tác dụng không mong muốn này cũng có thể lên tới 30%-35%.
Do đó, hai nhóm thuốc trên thường ít được sử dụng trong giai đoạn đầu của bệnh và ở những người bệnh ít tuổi. Ở giai đoạn sau, nên sử dụng phối hợp để giảm tác dụng không mong muốn và cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro khi sử dụng.
Một thuốc khác có nguồn gốc thiên nhiên thường được sử dụng trong giai đoạn đầu cũng như phối hợp với hai nhóm thuốc nêu trên khi bệnh tiến triển là dịch chiết từ quả cây Cọ lùn (Saw Palmetto). Tại châu Âu, nơi kiểm soát dược phẩm chặt chẽ nhất thế giới, các sản phẩm từ dịch chiết Cọ lùn đã được cấp phép lưu hành dưới dạng thuốc từ hơn 20 năm nay với các biệt dược nổi tiếng như Permixon (Pháp), Protasan (Thụy Sĩ). Sản phẩm này cũng được sử dụng khá thông dụng ở Mỹ nên đã được đưa vào Dược điển Mỹ để các nhà sản xuất có thể tham khảo trong quá trình sản xuất.
Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy việc sử dụng dịch chiết Cọ lùn với liều 320mg/ngày cho hiệu quả tương tự như sử dụng một thuốc ức chế men 5-alpha reductase là Finasteride 5mg/ngày sau 6 tháng điều trị với khoảng 60% số bệnh nhân cải thiện rõ rệt các triệu chứng theo thang điểm quốc tế đánh giá tình trạng bệnh lý này (IPSS). Lợi điểm của dịch chiết Cọ lùn là không gây ra các tác dụng không mong muốn đến chức năng tình dục như Finasteride.
Kết quả tương tự cũng thu được trong nghiên cứu lâm sàng so sánh hiệu quả của dịch chiết Cọ lùn với thuốc chẹn thụ thể alpha-adrenergic là Tamsulosin. Dịch chiết Cọ lùn với liều 320mg/ngày cho hiệu quả giảm các triệu chứng của phì đại lành tính tiền liệt tuyến tương tự như sử dụng Tamsulosin 0,4mg/ngày trên các nhóm bệnh nhân mắc bệnh từ nhẹ, trung bình đến nặng sau 3-12 tháng điều trị và cũng ít ảnh hưởng đến chức năng tình dục của bệnh nhân.
Một nghiên cứu mới được công bố năm 2013 trên tạp chí hàng đầu về nghiên cứu thuốc có nguồn gốc tự nhiên Phytotherapy Research cho thấy, dịch chiết Cọ lùn không chỉ có hiệu quả tốt trên các triệu chứng của phì đại lành tính tiền liệt tuyến mà còn cải thiện được các rối loạn chức năng tình dục. Thêm vào đó, với chi phí điều trị rất hợp lý, dịch chiết Cọ lùn được khuyến cáo là giải pháp được sử dụng đầu tiên cho người mắc phì đại lành tính tiền liệt tuyến từ nhẹ đến trung bình với liều sử dụng 320mg/ngày. Ở giai đoạn bệnh tiến triển, việc phối hợp dịch chiết Cọ lùn với các thuốc tân dược làm gia tăng đáng kể hiệu quả điều trị, đồng thời giảm thiểu được các phản ứng có hại.
* Sản phẩm này không phải là thuốc, không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh
Một trong những sản phẩm do Mỹ sản xuất hiện được Bộ Y tế Việt Nam cho phép lưu hành là Thiên bảo Tiền liệt khang. GXNNDQC số: 39/2014/XNQC – ATTP
Tiến sĩ NGUYỄN THẾ HÙNG
