Nếu như hơn một thập kỷ trước, năng lượng Mặt trời đã thay đổi cuộc sống của cộng đồng cư dân miền núi ở Cuba thì nay nguồn năng lượng vĩnh viễn này và các nguồn năng lượng tái tạo khác được quốc đảo vùng Caribbean xem là lựa chọn tốt nhất để phát triển nhu cầu năng lượng một cách bền vững.
Hiện Cuba có 9.624 tấm pin Mặt trời, 8.677 cối xay gió, 6.447 nhà máy năng lượng Mặt trời, 554 nhà máy sinh khí, 173 nhà máy thủy điện, 4 trang trại gió với 20 tua bin. Ngoài ra, các hợp tác xã nông nghiệp ở Cuba chính là những nơi đầy tiềm năng để sản xuất năng lượng tái sinh. Mô hình này hiện đang được thảo luận và sẽ sớm được thông qua cùng với nhiều ưu tiên. Nổi tiếng với ngành công nghiệp mía, Cuba đã tận dụng bã mía và các phế phẩm khác để sản xuất nhiên liệu sinh khối. Năm 2010, năng lượng gió, thủy điện và nhiên liệu sinh khối từ mía đã góp vào mạng lưới điện quốc gia Cuba 178,1 gigawatt/ giờ, tương đương với điện phát trong 4 ngày hay 46.000 tấn dầu.
Từ tháng 4-2011, Chính phủ Cuba đã lập kế hoạch hiện đại hóa nền kinh tế từ việc nâng cao hiệu quả của năng lượng tái sinh. Kế hoạch này bao gồm kích hoạt lại các cối xay gió, làm sống lại ngành công nghiệp tua bin thủy điện, tiếp tục nhân rộng các tấm pin Mặt trời vì đây là lựa chọn tốt nhất cho chương trình điện khí hóa nông thôn mà Cuba đã triển khai trong 10 năm qua.
Các chuyên gia khẳng định tuy Cuba vẫn bị hạn chế về tài chính nên chưa thể phát triển kế hoạch này một cách nhanh nhất, nhưng với những cơ sở hạ tầng vốn có thì nước này đủ điều kiện thuận lợi để phát triển năng lượng tái tạo và sẽ chia sẻ kinh nghiệm với các nước bạn. Điều cần làm bây giờ là xây dựng một cơ chế khuyến khích sử dụng năng lượng sạch trong các ngành công nghiệp quốc gia và cũng nhằm thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. “Nếu tiềm năng năng lượng sạch đáp ứng được nhu cầu của chúng tôi thì tại sao phải phụ thuộc vào các nguồn gây ô nhiễm?” - ông Luis Bérriz, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển năng lượng tái sinh và tôn trọng môi trường (CUBASOLAR) nhấn mạnh.
Theo ông Bérriz, lượng bức xạ Mặt trời Cuba nhận được mỗi ngày tương đương với 50 triệu tấn dầu. Do đó, nếu phủ kín các tấm pin Mặt trời trên con đường dài 1.000km thì đất nước này sẽ có đủ năng lượng mà không phải tốn 1 giọt nhiên liệu hóa thạch hay một mét vuông đất nông nghiệp nào.
Không chỉ Cuba, một số nước Mỹ Latinh như Argentina, Brazil, Mexico, El Salvador, Nicaragua và Cộng hòa Dominica cũng đã có cơ sở pháp lý để áp dụng chính sách và hỗ trợ tài chính cho các dự án nhà máy phát điện thân thiện với môi trường. Chính vì thế, theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB), khu vực này chỉ thải ra 6% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính của thế giới. Tuy nhiên, với tốc độ công nghiệp hóa và giao thông vận tải phát triển ở khu vực này thì con số trên sẽ tăng cao trong 25 năm tới.
Cụ thể, vào năm 2030, lượng khí CO2 sẽ tăng 33% trên bình quân đầu người so với mức trung bình toàn cầu là 24%. Do đó, triển vọng bền vững nhất cho khu vực là những gì mà Cuba đang làm. Để hoàn thiện mục tiêu, các nước cũng cần tập trung bồi dưỡng kiến thức, công nghệ và thiết lập hạ tầng cần thiết để khai thác hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo sẵn có ở mỗi khu vực. Con người cũng là yếu tố quan trọng để tạo ra một nền văn hóa năng lượng và môi trường trong lành hơn.
Thanh Hải
