LTS: Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9-9-2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân nhấn mạnh: “Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, là nền tảng quan trọng nhất cho hạnh phúc của mọi người, cho sự tồn vong của dân tộc và sự phát triển thịnh vượng, bền vững của đất nước”.
Trên hành trình bảo vệ, nâng cao sức khỏe nhân dân, ngành y tế nước nhà đã không ngừng nỗ lực, gặt hái nhiều kỳ tích. Nổi bật như ghép thành công khối tim phổi; thông tim bào thai… biến những điều không thể thành có thể, tái sinh những phận đời từ lằn ranh sinh tử.
Trong thế giới của những trẻ sinh non, của những trái tim nhỏ bé chưa kịp hoàn thiện, mỗi nhịp thở là một phép màu, mỗi phút giây là muôn vàn nỗ lực. Âm thầm nâng niu từng sinh linh bé nhỏ, những “chiến binh áo trắng” dành trọn lòng kiên nhẫn, tài năng và tình thương để che chở, gìn giữ từng tia sống.
Chở che những “chiến binh tí hon”
Ngày 22-4-2025, Khu Cấp cứu Bệnh viện Từ Dũ (TPHCM) lặng đi trong tiếng rên đau đớn. Trên băng ca, chị N.T.M. (40 tuổi) gập người, hai tay ôm chặt bụng như thể muốn ngăn song thai chào đời. Thai nhi mới chỉ 25 tuần tuổi, “ngưỡng” quá mạo hiểm để rời khỏi lòng mẹ. “Bác sĩ… xin cứu con em!”, chị thều thào, mặt tái nhợt và lả đi. Mọi thứ dồn dập, hối hả. Bác sĩ vỗ nhẹ lên bàn tay người mẹ, gật đầu động viên nhưng ẩn chứa nỗi lo lắng.
Tiếng khóc yếu ớt vang lên. Hai bé trai, mỗi bé nặng vỏn vẹn 850g, lọt lòng trong vội vã. Người mẹ kiệt sức ngất lịm. Hai bé được chuyển tức tốc về Khu Hồi sức sơ sinh, nơi có hơn 200 đứa trẻ non nớt khác cũng đang chiến đấu từng giờ trong những lồng ấp. Máy thở hoạt động với thông số tối đa, cơ thể nhỏ bé chằng chịt các loại dây truyền và ống thở. Mỗi giây, mỗi phút đều là cuộc giành giật sinh tồn. Cùng với cơ sở vật chất hiện đại ngang tầm quốc tế, Khu Hồi sức sơ sinh có các nữ hộ sinh túc trực cả ngày lẫn đêm. Từng nhịp tim, hơi thở, màu da, cử động của trẻ đều được nắm bắt.
Chị Ngô Thị Mỹ Lệ, Hộ sinh Trưởng khoa, vừa khẽ mát-xa cho em bé vừa chia sẻ: Chúng tôi “đọc” được từng thay đổi nhỏ nhất của trẻ, nhiều khi còn trước cả báo động của máy móc. Phát hiện sớm một giây cũng có thể giúp giữ lại một sinh mạng.
Ba ngày sau, một bé không qua khỏi. Người mẹ gục ngã, nhưng vẫn nắm chặt lấy hy vọng vào đứa con còn lại. Khi được hướng dẫn cách ấp con theo phương pháp kangaroo (đặt trẻ nằm tiếp xúc da kề da với mẹ), chị M. run rẩy ôm cơ thể yếu ớt vào ngực, đôi tay lau vội nước mắt để vị mặn không chạm vào da thịt non nớt của con. Nhưng cơ thể nhỏ bé đột ngột tím tái, nhợt đi trong lòng mẹ. Các bác sĩ ào đến, cấp cứu…
Suốt 2 tháng sau đó, trải qua bao nhiêu lần cấp cứu liên miên, bé được hồi sinh một cách mạnh mẽ, dần cai máy thở, biết bú mẹ. Ngày 12-7-2025, bé trai được xuất viện với cân nặng hơn 2kg, làn da hồng hào. “Cảm ơn các bác sĩ, cảm ơn vì đã giữ con ở lại”, chị M. nghẹn ngào.
Bác sĩ CKII Nguyễn Thị Từ Anh, Trưởng khoa Sơ sinh, Bệnh viện Từ Dũ, nói một cách trìu mến: Chúng tôi gọi các bé là những “chiến binh tí hon”. Bởi ngay từ khi vừa cất tiếng khóc chào đời, các con đã phải “chiến đấu” trong thân thể nhỏ tí xíu với lá phổi chưa kịp trưởng thành, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Thách thức trùng trùng điệp điệp, nhưng chúng tôi không được phép buông tay.
Anh Vũ Văn Thịnh (32 tuổi, TP Đà Nẵng) cho biết, con trai anh chào đời khỏe mạnh sau ca can thiệp bào thai đầu tiên vào đầu năm 2024. Biết rõ đây là kỹ thuật chưa từng triển khai trước đó, vợ chồng anh vẫn quyết tâm thực hiện để cho con và cho chính mình một cơ hội.
Hai năm qua, cậu bé phát triển rất tốt. Đây cũng là câu trả lời thuyết phục nhất cho lựa chọn can đảm của gia đình và tài năng của ê kíp thông tim bào thai của Việt Nam.
Một trong những “vũ khí” giúp nâng cao tỷ lệ sống của trẻ sinh non tại Bệnh viện Từ Dũ chính là Ngân hàng sữa mẹ đạt chuẩn quốc tế đầu tiên ở khu vực phía Nam. Những giọt sữa được hiến tặng từ bao người mẹ đã trở thành “liều vaccine đầu đời” quý giá, giúp giảm nguy cơ bệnh tật và tử vong ở những đứa trẻ đang giành giật sự sống trong lồng ấp.
Tháng 2-2025, Bệnh viện Từ Dũ chính thức đưa vào hoạt động Khu Hồi sức sơ sinh chuẩn châu Âu với cấp độ cao nhất, cột mốc đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình chăm sóc trẻ sinh non tại Việt Nam. Tỷ lệ tử vong sơ sinh được kéo giảm xuống dưới 1%, con số khô khan nhưng là kết tinh của mồ hôi, nước mắt, tình yêu thương và cả lòng kiên định không đầu hàng số phận.
Sửa chữa trái tim non lỗi nhịp
Cùng với giữ lại những mầm sống mong manh và chữa tim cho trẻ sinh non, y học Việt Nam còn đang chạm tới những giới hạn chưa từng có - sửa chữa trái tim cho bào thai.
Ngày 4-1-2024, một sự kiện y khoa tại TPHCM gây chấn động giới chuyên môn trong nước và quốc tế. Lần đầu tiên tại Đông Nam Á, ca can thiệp sửa lỗi trái tim cho bào thai 32 tuần của ê kíp Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh viện Từ Dũ đã thành công.
Với đôi tay lão luyện từng can thiệp gần 20.000 ca tim bẩm sinh, TS-BS Đỗ Nguyên Tín, Trưởng đơn vị Can thiệp tim mạch, Bệnh viện Nhi đồng 1, cẩn thận đưa cây kim 18G xuyên qua thành bụng thai phụ, đi vào buồng tim thai để tiến thẳng đến tâm thất phải - nơi trái tim bị lỗi. Tim thai như quả dâu tây, chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể khiến nó ngừng đập. Bác sĩ đã tìm đến vị trí thân động mạch phổi của thai để nong van.
Để chuẩn bị cho 40 phút can thiệp thay đổi số mệnh thai nhi, 2 bệnh viện đầu ngành tại TPHCM đã “bày binh bố trận” trong nhiều năm, đào tạo những nhân sự thiện chiến nhất cho ê kíp. Ở nước ta, Bộ Y tế cũng chưa có quy trình về kỹ thuật thông tim bào thai.
Đó là lý do ê kíp không tránh khỏi thấp thỏm. Nỗi lo đã được hóa giải vào ngày 30-1-2024, khi cậu bé nặng 2,9kg dõng dạc cất tiếng khóc chào đời - chính là thai nhi được “chữa lành” ngay trong bụng mẹ trước đó ít tuần.
Từ ca đầu tiên ấy, kỳ tích tiếp tục xuất hiện. Tháng 5-2025, một sản phụ từ Singapore được Bệnh viện KK Women’s and Children’s Hospital giới thiệu đến TPHCM. Chị mang thai sau 10 năm hiếm muộn, không may con bị tim bẩm sinh nặng, nguy cơ chết lưu. Thông tim bào thai là cơ hội của cả gia đình.
Sau 2 lần can thiệp căng thẳng, thai nhi được sửa lỗi trái tim thành công vào ngày 28-5-2025. Kỳ tích này một lần nữa xác lập vị thế thương hiệu y tế Việt Nam trên bản đồ y khoa thế giới, đồng thời là cảm hứng vượt qua vùng an toàn, chinh phục những giới hạn y học. Đến tháng 10-2025, ê kíp thông tim bào thai gặt hái quả ngọt sau ca can thiệp thứ 11 - bước tiến quan trọng giúp hoàn thiện hồ sơ pháp lý, mở đường đưa kỹ thuật đặc biệt này vào danh mục chính thức được Bộ Y tế công nhận.
Từ Dũ TPHCM. Ảnh: BỆNH VIỆN TỪ DŨ
Theo thống kê, tỷ lệ mắc tim bẩm sinh trung bình là 1% dân số, khoảng 1,5 triệu ca mới mỗi năm trên toàn cầu, trong đó Việt Nam ghi nhận 12.000-15.000 ca mới/năm; 30% trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh phải phẫu thuật trong giai đoạn sơ sinh. Bác sĩ CKII Nguyễn Kinh Bang, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực - Tim mạch, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TPHCM), chia sẻ: “Phẫu thuật tim hở cho trẻ non tháng nhẹ cân là thử thách cực kỳ lớn, tạo áp lực cho tất cả các ca mổ”.
Từng trải qua hàng ngàn ca “sửa chữa” trái tim, bác sĩ Nguyễn Kinh Bang nhớ mãi ca phẫu thuật tim hở cho bé Nguyễn Thị Mỹ Duyên (tỉnh Vĩnh Long), chào đời ở tuần 29, nặng 1,7kg và có nhiều bệnh lý tim mạch đe dọa tính mạng. Phẫu thuật là sự lựa chọn duy nhất trong trường hợp này.
Bước vào ca phẫu thuật, trái tim nhỏ bé phải nghỉ ngơi - ngưng đập hoàn toàn để bác sĩ thực hiện sửa lỗi. Suốt quá trình này, hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể thay thế tạm thời chức năng tim - phổi. Sau 3 giờ căng thẳng, giây phút trái tim nhỏ bé được “tưới” máu trở lại với nhịp đập bình thường, cả ê kíp mới thở phào nhẹ nhõm.
“Mỹ Duyên vừa trở lại tái khám, giờ bé được 6 tuổi, khỏe mạnh, lanh lợi”, bác sĩ Nguyễn Kinh Bang kể, ánh mắt sáng lên niềm vui. Nhìn cô bé ríu rít bên hành lang bệnh viện, anh thấy rõ hơn ý nghĩa của những năm tháng dưới ngọn đèn không hắt bóng. Hàng vạn trái tim non nớt được sửa lỗi thành công, là hàng vạn đứa trẻ và gia đình được nguyên vẹn tiếng cười.
Mỗi năm, nước ta có khoảng 100.000 trẻ sinh non (chiếm 8% trong tổng số trẻ chào đời). Là bệnh viện chuyên khoa tuyến cuối ở phía Nam, mỗi năm, Bệnh viện Từ Dũ đón hơn 54.000 ca sinh, trong đó tỷ lệ sinh non chiếm 15%-17%. Trẻ phải đối mặt với muôn vàn nguy cơ ngay khoảnh khắc chào đời sớm và sinh non chiếm tới 45% số ca tử vong sơ sinh.
