Hôm lễ khánh thành đền thờ Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định có một hình ảnh gây ấn tượng xúc động lòng người. Đó là đội lân toàn đàn bà góa của xã Lương Hòa. Các chị làm văn nghệ “vườn” từ thời “gái góa” cho đến “đàn bà góa”. Đặc biệt còn một thời oanh liệt là lính “quân tóc dài” của cô Ba, chị Ba - Phó Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre…

Dù đàn bà góa, song đội lân múa điệu nghệ không thua gì trai trẻ. Mình vận bà ba đen, lưng thắt khăn rằn, tóc bới tròn vén khéo. Từ còn mờ mờ đất, trống chầu phèng la đã nổi lên. Các chị múa từ trong sân chợ Lương Hòa bên bờ sông Giồng Trôm, theo con đường sáu cầu mang tên 6 ông chồng liệt sĩ ra tỉnh lộ 26 rồi vào sân đền. Các chị múa chào mừng cuộc lễ bằng tất cả lòng thương yêu thành kính; cộng hưởng niềm tự hào từ lòng mình khua vang dậy xóm làng, vang dậy lòng người; rậm đám tưng bừng dậy trời!

Đồng chí Nguyễn Thị Định và đồng chí Fidel Castro (1974).

Cả một đời nữ tướng cống hiến tuổi xanh và duyên phận, vượt bao nỗi đau cơ hồ vỡ tim: chồng bị đày rồi hy sinh ngoài Côn Đảo, con trai một tập kết miền Bắc, rồi lâm bệnh từ trần; bản thân bà bị tù Bà Rá. Những ngày sống trong lòng dân, bà luôn bị giặc treo giải thưởng lớn và lùng bắt ngặt nghèo. Phần lo giữ vững tinh thần bà con, phần lo lánh né để tồn tại, cam go biết dường nào! Một người phụ nữ bình thường chỉ cần vượt lên bi kịch bản thân, vượt lên hiểm nguy mất mạng, trụ lại được với phong trào, đã là phi thường; huống hồ còn lèo lái phong trào, vượt qua mắt địch lên Khu ủy lãnh hội tinh thần Nghị quyết Trung ương 15 về triển khai Đồng khởi Bến Tre thành công thì… phi thường cỡ nào?!

Sau Đồng Khởi, Mỹ - Diệm hốt hoảng, coi như cái ung nhọt ở Kiến Hòa, sẽ lây lan khắp cơ thể Nam Việt Nam; lật đật huy động tổng trù bị hải - lục - không quân mở chiến dịch Bình trị Kiến Hòa do Đỗ Cao Trí chỉ huy; có cố vấn Mỹ và Ngô Đình Diệm thân hành đốc chiến. Trận càn 12.000 quân tập trung bao vây 3 xã: Định Thủy, Phước Hiệp, Bình Khánh. Một “nhúm” lực lượng võ trang mới nhen và bà Nguyễn Thị Định cùng cán bộ cơ quan Tỉnh ủy đều bị kẹt trong vòng vây. Tưởng chừng: đá nát vàng tan! Thế nhưng đơn vị vũ trang non yếu vẫn cùng du kích đánh tiêu hao địch, bảo vệ mình. Vượt lên thử thách ngàn cân treo sợi tóc, lãnh đạo Tỉnh ủy cùng cán bộ Đảng địa phương sáng tạo phương thức ba mũi giáp công, kết hợp tấn công võ trang với đấu tranh chính trị, binh vận, huy động 5.000 quân tóc dài tràn ngập thị trấn Mỏ Cày, buộc 12.000 quân chính quy của chế độ Sài Gòn phải rút lui sau 18 ngày càn bố. Chiến dịch Bình trị Kiến Hòa thất bại. Thời thế tạo: Quân tóc dài ra đời.

Bấy giờ, dân gian kể chuyện bà Nguyễn Thị Định với Đồng Khởi Bến Tre và quân tóc dài… tìm không xứng lời, phải mượn trợ ngữ: như là huyền thoại. Huyền thoại hóa một hiện thực sống bền cùng lịch sử! Và dân gian hằng truyền tụng…

Sau hòa bình, bà Nguyễn Thị Định phải đảm nhận nhiều trọng trách đối với nhà nước và đoàn thể, nên chưa kịp thực hiện ý định trở về thăm lại lâu hơn những nơi bà con xưa từng chết sống cưu mang; thương tiếc thay bà đột ngột từ trần! Tham dự lễ tang bà là cả một biển người khắp các tỉnh thành. Lòng người ngưỡng mộ ấy, công trạng ấy cô đọng trong lời tựa cuốn Nhớ chị Ba Định, ở đoạn cuối GS Trần Văn Giàu tế nhị dựa hơi dân gian đã viết: “Ngày xưa, người dân ở làng quê bảo nhau rằng: những người như chị là: Sống làm tướng, chết thành thần!”. Minh định điều ấy, ngày 20-12-2003, nhân dân cùng chính quyền Bến Tre long trọng cử lễ khánh thành đền thờ Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định trên đất quê hương Lương Hòa của bà. Ít lâu sau, Thượng tướng Lê Văn Dũng. Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị thay mặt Bộ Quốc phòng trao tặng tượng đồng Nữ tướng anh hùng Nguyễn Thị Định qua đồng chí Huỳnh Văn Be. Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre đặt trang trọng trên bệ cao giữa đền thờ. Vài năm sau, tân Đại tướng Lê Văn Dũng đem hai cây bồ đề thể hiện lòng mến mộ của bà con đất Bắc gửi về trồng hai bên đền thờ Tướng quân gái Lương Hòa.

Vị nữ tướng mà Bác Hồ từng tôn vinh: “Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng miền Nam là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ có nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật là vẻ vang cho cả miền Nam, cho cả dân tộc ta!…”. Nói riêng: vẻ vang cho Bến Tre, vẻ vang cho Lương Hòa.

Lương Hòa! Xã Anh hùng! Lương Hòa - pháo đài trong lòng địch chỉ cách thị xã Bến Tre trong tầm đại bác. Bom B52 rải thảm Lương Hòa, rung rinh phố xá Bến Tre. Vùng đất 1.600ha đã hứng chịu hàng vạn đạn bom cày xới tan hoang; 23 đồn tua phong tỏa; mặt lộ 26: chốt cụm pháo Đồng Gò; mặt sông Giồng Trôm: hạm đội nhỏ trên sông; mặt trên trời: pháo đài bay B52… Dân quân, du kích, cán bộ hoạt động ở Lương Hòa, vừa băng hố bom dưới đất vừa đội bom B52 trên trời. Mỗi con người Lương Hòa là một pháo đài lẫm liệt! Từ đây, những trái nổ bung ra đánh chìm hạm đội nhỏ trên sông của giặc Mỹ; những mìn ĐH bay vào thị xã nổ “định hướng” trại lính Mỹ, trụ sở công an, cảnh sát… Vườn dừa cụt đầu dàn bãi chông sào chống trực thăng; hàng tre bom tiện đem thân làm công sự bắn chiến hạm… Dòng sông Giồng Trôm rì rầm sóng reo chiến tích liệt oanh, mệnh danh Bạch Đằng Giang thời đại!

Oai linh Lương Hòa đồng điệu uy danh Moncada, chung một chiến hào chống Mỹ. Pháo đài Moncada, một trong số thành lũy quân sự quan trọng nhất của bọn độc tài phát xít Batista, tay sai của đế quốc Mỹ. Ngày 26-7-1953, thủ lĩnh Fidel Castro đã chỉ huy nghĩa quân tấn công. Tuy thắng lợi không thành, song tinh thần Moncada đi vào lịch sử, cổ vũ sĩ khí nghĩa quân cùng dân tộc, đã đưa cách mạng Cuba đến toàn thắng ngày 1-1-1959. Vào những năm 80 (thế kỷ XX), hai lần phái đoàn của Chính phủ Cuba sang thăm Việt Nam đều về thăm Lương Hòa, lần thứ hai do bà Nguyễn Thị Định với cương vị Phó Chủ tịch nước, nhân danh Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba, vừa nhân danh người con gái Lương Hòa đưa phái đoàn về thăm.

Lần này xã Lương Hòa chính thức được phái đoàn Chính phủ Cuba tặng danh hiệu tên làng MONCADA! Đồng thời kể lại câu chuyện: “Hơn 100 năm trước đây, Anh hùng dân tộc Jose Marti dạo chơi trên đất An Nam, trong tác phẩm “Tuổi vàng” đã giới thiệu với nhân dân Cuba về dân tộc Việt Nam: cần cù, sáng tạo và quả cảm. Qua năm tháng, tình cảm đó ngày càng sâu đậm và được kết tinh trong câu nói bất hủ của Chủ tịch Fidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”.

Bấy giờ: nền bót cũ, chợ Lương Hòa mới cất. Hố bom xưa chưa kịp lấp, thành “ao cá Bác Hồ”. Dân làng cùng vợ con liệt sĩ chung tay đắp mới con đường lên tỉnh lộ 26, bắc 6 cây cầu cho xe hơi các nơi về giao lưu; nối kết tình thâm qua nửa vòng trái đất, thông thương Lương Hòa - Moncada… 6 cây cầu mang tên 6 anh trai làng liệt sĩ, có mồ hôi vợ con mình chung tay xây dựng. Những người vợ liệt sĩ xếp lại khăn tang, lập đội lân gái góa, giúp vui lao động xây đời sống mới ấm no hạnh phúc hơn mười ngày xưa!

Thanh Giang