Lịch sử điện ảnh Việt Nam từng có nhiều bộ phim vinh danh ở các liên hoan phim quốc tế. Có thời kỳ như đạo diễn - NSND Đặng Nhật Minh nói: “Tôi may mắn được mời tham dự nhiều LHP quốc tế và có một thời bị vu cho là “vọng ngoại”. Người ta không hiểu rằng sự xuất hiện của hai chữ Việt Nam trong một LHP quốc tế là một vinh dự chung cho điện ảnh nước nhà, được giải lại càng vinh dự hơn. Bây giờ thì người ta nghĩ khác rồi…”.
Không khó để được tham dự LHP quốc tế?
Ở những quốc gia điện ảnh phát triển, mỗi năm có tới hàng trăm LHP. Phần lớn trong số đó là những LHP cấp “phường, xã” và việc gửi tác phẩm đến dự thi là rất đơn giản. Vậy nên có những LHP quốc tế mà nói đến tên chẳng ai biết. Chỉ có điều với số đông người Việt thì nghe có phim từng tham dự LHP quốc tế là thấy rất oai. Đó cũng là cách để “PR” phim đến với khán giả dễ dàng hơn.
Diễn viên Ngô Thanh Vân và Cha Tae - Hyun cùng giao lưu với người hâm mộ. Ảnh: H.C.
Cách đây vài năm, một đạo diễn Việt kiều trẻ về nước làm phim. Bộ phim sau đó được mang đi dự thi ở một LHP quốc tế và cũng giành được một giải thưởng. Sau khi “dán mác” phim đoạt giải, một chiến dịch PR đã được tung ra để phim bắt đầu ra rạp. Song, khán giả nhanh chóng nhận ra phim không hơn gì bài tốt nghiệp của sinh viên trường điện ảnh nên chẳng mấy ai coi...
Nhưng nói như đạo diễn Việt Linh: “Một bộ phim cũng giống như một con người. Người nghệ sĩ phải bằng mọi cách, bằng bất cứ con đường nào có thể để phim mình đến được với những nơi thực sự quan tâm đến nó. Mỗi LHP có tiêu chí riêng, không hẳn một bộ phim chỉn chu có thể gây được chú ý, thường những phim thể hiện sự tìm tòi, sự mới lạ lại luôn được chú ý tại các LHP quốc tế…”. Việc tham gia các LHP quốc tế cũng là một con đường đáng để các nhà làm phim dấn bước...
Trước nay, hầu hết phim Việt Nam muốn tham dự LHP quốc tế đều phải thông qua một con đường là Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch). Từ đề cử của Cục Điện ảnh, bộ sẽ chọn ra những bộ phim đại diện cho điện ảnh Việt Nam để tham gia LHP quốc tế. Đó là lý do hầu hết các tác phẩm tham dự đều là của các hãng phim nhà nước. Sau này, các hãng phim tư nhân ngoài việc kiếm lợi nhuận cũng chú ý đến việc phát triển danh tiếng, mà việc tham dự LHP quốc tế là một cách không mấy khó khăn. Như hãng Phước Sang với Áo lụa Hà Đông hay hãng BHD và Chánh Phương với Bi ơi đừng sợ…
Sức hấp dẫn từ văn hóa dân tộc
Một trong những đặc điểm của nghệ sĩ là sáng tạo tác phẩm mang dấu ấn cá nhân. Trong điều kiện làm phim trong nước chưa cho phép một tác phẩm làm ra đủ tiêu chuẩn quốc tế, thậm chí chi phí làm phim quá eo hẹp khiến không ít nghệ sĩ phải “bó tay” trong sáng tạo nghệ thuật thì thay vì chấp nhận hoàn cảnh, một số đạo diễn đã bứt phá bằng cách đi tìm tài trợ từ các nguồn vốn nước ngoài. Tất nhiên không dễ dàng gì. Để vượt qua được hàng trăm “đối thủ” và lọt vào danh sách được tài trợ, các tác giả phải tìm cách chứng minh sự đặc biệt trong tác phẩm của mình. Kịch bản càng tôn vinh giá trị văn hóa dân tộc càng dễ có cơ hội xin được tài trợ.
Đạo diễn Vinh Sơn đang chỉ đạo diễn xuất cho diễn viên Hồng Ánh trong phim Trăng nơi đáy giếng. Ảnh:G.P.
Dựa vào danh mục những phim Việt Nam đã nhận được tài trợ nước ngoài như Thương nhớ đồng quê, Mùa ổi, Chung cư, Mê Thảo - Thời vang bóng, Thời xa vắng, Mùa len trâu, Trăng nơi đáy giếng, Chơi vơi… có thể thấy đây đều là những tác phẩm nêu bật yếu tố văn hóa dân tộc. Và cũng chính những bộ phim được tài trợ này khi dự thi đều có giải thưởng ở các LHP quốc tế. Việc vượt qua khâu tuyển chọn kịch bản tài trợ của các quỹ nước ngoài cũng đã là tấm giấy thông hành để các tác phẩm gần với chuẩn mực của LHP quốc tế hơn.
Đơn cử 2 bộ phim vừa có mặt trong LHP Việt Nam lần thứ 16 đều là những phim đoạt giải thưởng: Trăng nơi đáy giếng trúng giải “Diễn viên nữ xuất sắc” ở LHP Dubai và phim “Đạo diễn phim châu Á xuất sắc” ở LHP Madrid Imagine India; Chơi vơi được giải của Hiệp hội Phê bình quốc tế (FIPRESCI) tại LHP Venice 66 và giải Ca khúc hay nhất tại LHP châu Á - Thái Bình Dương 53 ở Đài Loan.
Nói về việc tham dự LHP quốc tế, đạo diễn - NSND Đặng Nhật Minh tâm sự: “Sự giao lưu giữa các nền điện ảnh là rất cần thiết trong thế giới hội nhập ngày nay. Bản thân tôi học hỏi được rất nhiều từ các LHP”. Còn với đạo diễn Vinh Sơn thì “Nó như một hình thức nghiệm thu, đóng dấu chất lượng cho phim”.
Hội nhập là xu thế tất yếu trong một xã hội hiện đại. Từ chỗ tham gia “sân chơi” LHP quốc tế một cách tự phát, nay hoạt động này đang trở thành một con đường mà bất cứ nghệ sĩ điện ảnh nào cũng mong muốn và tự hào được bước đi trên đó. Với những tiêu chí để có thể góp mặt trong các LHP lớn trên thế giới là khai thác sức hấp dẫn từ văn hóa dân tộc, chúng ta đang hướng tới những giá trị lớn lao hơn về mặt tinh thần của người dân Việt Nam.
HÀ GIANG
