Khi chuyển tải thông tin về sách số (ebook) người ta thường hay sử dụng thuật ngữ “so với sách in”, như năm 2011 lần đầu tiên ebook bán vượt sách in với tỷ lệ 1.8/1, năm 2017 doanh số ebook dự kiến sẽ vượt qua doanh số sách in… Kiểu so sánh như vậy vô tình đã tạo nên cảm giác giữa ebook và sách in đang có một cuộc chiến xem ai mới là kẻ chiếm lĩnh thị trường văn hóa đọc.
Nhu cầu tìm hiểu và tìm đọc ebook đang tăng cao.
Ebook càng tiện, sách in càng lợi
Ngay khi ebook xuất hiện, nhiều người đã lo lắng rằng với những tính năng ưu việt của công nghệ, ebook sẽ lật đổ sách in, trở thành loại sách của tương lai. Điều này có phần dễ hiểu khi với sách in, bạn có thể dễ dàng tìm một đoạn, một từ mình muốn, sách có thể tích hợp cả âm thanh, hình ảnh và thậm chí nếu có kết nối internet thì người đọc còn có thể gửi đến bạn bè những đoạn tâm đắc, tra cứu những thông tin khó hiểu… Thế nhưng, sau gần 10 năm xuất hiện và khoảng 4 năm phát triển mạnh mẽ, người ta phát hiện ra rằng ebook không phải là một lựa chọn ưu việt hơn sách in, ebook chỉ đơn thuần là cung cấp một trải nghiệm đọc khác biệt. Những công nghệ tích hợp trong ebook đã khiến bạn đọc bị phân tán ra khỏi nội dung chính của tác phẩm. Điều này sẽ không là vấn đề quan trọng đối với những tác phẩm có nội dung đơn giản, tư tưởng không quá phức tạp, không đòi hỏi người đọc cần tập trung cao độ. Chính vì thế, ebook dần là lựa chọn hấp dẫn cho các tác phẩm tuổi teen, các tác phẩm đọc dọc hành trình cho những người hay đi lại, đọc giải trí… Ngược lại, với những tác phẩm đòi hỏi sự tập trung của người đọc, những tác phẩm có giá trị văn chương cao, có nội dung phức tạp… thì sách in là lựa chọn tất yếu.
Chính vì thế, sách in và ebook dần dần có sự tách biệt về nhu cầu đọc và cả về bạn đọc. Những ai thích đọc loại sách có nội dung sâu, phức tạp sẽ không thể bỏ được sách in, còn với bạn đọc thích thể loại sách thư giãn, đơn giản nhẹ nhàng thì ebook là lựa chọn lý tưởng. Và với những bạn đọc khác, có thể sử dụng song song cả hai loại, sách in khi đọc tác phẩm này và ebook với tác phẩm khác. Cả hai hình thức trở thành bổ sung, hỗ trợ cho nhau chứ không còn là đối đầu, triệt tiêu lẫn nhau.
Ebook ở Việt Nam
Khi ebook là một trào lưu lớn của thế giới, Việt Nam cũng không nằm ngoài cuộc, từ năm 2011 đến nay, thị trường ebook có bản quyền tại Việt Nam đã hình thành với sự tham gia của 5 doanh nghiệp, trong đó có của hệ thống NXB như YBOOK (NXB Trẻ), Sachweb (NXB Tổng hợp TPHCM), của công ty văn hóa như Komo (Phương Nam Book) và cả sự tham gia của những đơn vị thuộc lĩnh vực công nghệ như Alezaa (Công ty VINAPO) và Sachbaovn (Công ty Tin học Lạc Việt).
Thị trường ebook trong nước đã có lúc đầy hứa hẹn khi mà những điều kiện cho ebook phát triển đều thuận lợi như nhu cầu đọc ebook đã xuất hiện, cơ sở vật chất cho ebook khá thuận lợi khi các loại thiết bị đọc được ebook ngày càng giảm đa dạng (máy tính bảng, điện thoại thông minh) với giá ngày càng rẻ. Ebook còn có lợi thế là có thể bán lâu dài mà tốn thêm ít chi phí, nên đây là lợi thế lớn nếu xét về hiệu quả kinh doanh vì tỷ lệ lợi nhuận cao hơn.
Thế nhưng, trái với mong đợi, đến nay ebook chính thức ở Việt Nam phát triển khá èo uột, 4/5 đơn vị kinh doanh ebook không công bố doanh thu và cả 5 đều cho biết có khó khăn trong kinh doanh!
Lý do cho sự khó khăn của ebook trong nước có nhiều như ebook lậu tràn lan, nguồn ebook chính thức còn quá ít do chi phí số hóa gặp nhiều khó khăn, các vấn đề trong quản lý xuất bản điện tử, thương mại điện tử (thanh toán qua mạng khi mua ebook) cũng chưa thật sự thuận lợi…
Con đường ebook Việt
Về cơ bản, ebook trong nước hiện nay đều là phiên bản điện tử của sách in, điều này có điểm lợi là khâu xử lý bản thảo, xuất bản, quảng bá… đơn giản hơn vì đã làm trước đó cho sách in. Tuy nhiên, việc dàn trải cho mọi đầu sách như thế khiến quá trình sản xuất ebook bị chậm lại, chi phí đầu tư cao hơn. Trong khi đó, như những gì nêu trên thì bạn đọc ebook và sách in đang có sự phân hóa rõ rệt. Đã đến lúc cần nhận rõ bạn đọc ebook ở Việt Nam hiện là ai và cần đọc loại sách gì sau đó tập trung thực hiện ebook theo nhu cầu thực tế để đem lại những hiệu quả cụ thể hơn.
Bên cạnh đó, việc cung cấp ebook cho bạn đọc đang bị phân hóa rõ rệt, cả nước có 5 đơn vị kinh doanh ebook thì mạnh ai nấy làm, mạnh ai nấy tự phát hành, không thể kết nối, chia sẻ nguồn sách với nhau. Tương lai, thị trường ebook trong nước sẽ dần đi đến việc thống nhất các nhà cung cấp với tiềm lực, công nghệ phù hợp để đáp ứng nhu cầu chung cho toàn xã hội. Tại Mỹ, thị trường ebook lớn nhất thế giới hiện cũng chỉ còn khoảng 5 kênh phân phối chính gồm Amazon, Barnes&Noble, Kobo, Apple iBook và Google Book.
TƯỜNG VY
