Gần đây ở các cuộc thi thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết của các báo, tạp chí hay việc xét giải thưởng của các hội VHNT tỉnh và cả ở các hội Trung ương đã xảy ra nhiều ý kiến trái chiều và cũng đã có nhiều người từ chối giải thưởng, bằng khen. Người được giải cao vui mừng, còn người không giải hoặc được giải thấp lại không bằng lòng, thế là xảy ra kiện tụng, viết bài phê phán trên báo, trên mạng.
Phải công nhận nhiều cuộc xét giải nhất là ở cấp tỉnh chưa thật sự khoa học, công tâm, nhiều người có tên tuổi một chút hoặc là lãnh đạo đều được giải cao, còn tác giả mới hoặc không mới nhưng là “thường dân” dù có tác phẩm không dở vẫn bị xếp giải thấp hơn. Như vậy, việc xét giải ở đây là theo tiêu chí “người” chứ không phải theo tiêu chí tác phẩm. Trong nhiều cuộc thi thơ và truyện ngắn do các báo hay một tổ chức, cơ quan nào đó thực hiện, nhiều khi người ta còn mua được giải bằng tiền, bằng quyền lực hoặc qua sự thân quen; tác phẩm tầm tầm được giải ba, giải khuyến khích; khá hơn giải nhì; giải nhất khó mua hơn vì sợ bị lộ? Cũng có những giải, nhất là giải bút ký, phóng sự lại được trao cho mạnh thường quân tài trợ hay những bài viết về đơn vị tài trợ. Nếu vậy, việc trao giải cuộc thi lại bị chi phối bởi tiêu chí “tài trợ”. Để cuộc thi văn chương được khách quan, có một số báo, tạp chí tổ chức cuộc thi đã ghi mã số cho tác giả để tránh người quen chấm điểm cao cho người quen, đây cũng là một cách làm hay.
Trong các cuộc thi văn chương, người tham gia cuộc thi có thể từ chối giải thưởng hoặc khiếu nại nếu thấy nó bất thường, tiêu cực nhưng nếu tác phẩm của mình không đủ hay để được giải hoặc chỉ xứng đáng giải khuyến khích, giải ba mà không được giải nhì, giải nhất và từ chối giải thưởng thì đó lại là hành động đố kỵ, hám danh.
Các cuộc thi hay xét giải văn chương nhằm mục đích tạo ra các tác phẩm hay, phát hiện tài năng mới. Vì vậy, để mỗi cuộc thi, mỗi cuộc xét giải thưởng được khách quan khoa học, hội đồng chấm giải, xét giải phải là những người có trình độ cao, uy tín, công tâm. Người dự thi, dù là quan chức hay nhà tài trợ cũng cần thể hiện lòng tự trọng và tinh thần trách nhiệm để không chi phối làm sai lệch kết quả cuộc thi. Có như thế, giải thưởng mới danh giá và thực chất.
Nhà văn VŨ ĐẢM
