Ngày 22-11, tại nhà đấu giá Christie’s ở Hong Kong, tác phẩm View from the hilltop (Nhìn từ đỉnh đồi), sơn dầu trên vải, kích thước 113cm x 192cm do họa sĩ Lê Phổ (1907 - 2001) vẽ năm 1937 đã được bán với 844.697 USD, lập kỷ lục mới về giá một bức tranh Việt Nam.
Người bán là ông Patrick Lorenzi, người Pháp, được thừa kế bức tranh từ ông nội mình Auguste Eugène Ludovic Tholance (1878 - 1938), đã mua bức tranh View from the hilltop khi là Thống sứ Bắc kỳ trong thời gian từ năm 1930 đến năm 1937.
Anh Nguyễn Minh, nhà sưu tầm nghệ thuật - Giám đốc Công ty TNHH Minh Kim - vẫn chưa hết buồn vì mức giá quá cao nên không mua được nhưng anh cũng rất tự hào khi chứng kiến một bức tranh Việt Nam có giá cao đến vậy. Anh cho biết: “Khi ông ủy viên đấu giá gõ búa, tất cả mọi người có mặt trong khán phòng đều đứng bật dậy hoan hô rất lâu. Ai nấy đều ngỡ ngàng vì không nghĩ tranh Lê Phổ lại vượt qua mức 500.000 USD”.
Tranh View from the hilltop của Lê Phổ.
Ông Jean-Francois Hubert, cố vấn cao cấp về nghệ thuật Việt Nam của Christie’s, đã dành những lời tán tụng nhiệt thành cho tác giả và bức tranh này. Ông đánh giá: Lê Phổ là một trong những họa sĩ Việt Nam vĩ đại nhất của thế kỷ XX. Trở về Việt Nam sau khi hoàn thành nghiên cứu của mình tại Đại học Mỹ thuật Paris (Pháp), Lê Phổ đã dạy và truyền cảm hứng cho một thế hệ mới của các họa sĩ ở Việt Nam tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Một người tiên phong thực sự của thế hệ mình, cuối cùng ông đã chọn để rời khỏi Việt Nam vào năm 1937 để bắt đầu một cuộc sống mới ở Paris. Cũng cùng năm đó View from the hilltop được vẽ, đây là một tác phẩm đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc sống và nghệ thuật của Lê Phổ, và đại diện cho một mong muốn để nhớ Việt Nam như một cảnh quan vô cùng xinh đẹp và hoang sơ.
Khi theo học tại Paris, là một sinh viên trẻ, năng khiếu và tài năng của Lê Phổ dành cho nghệ thuật và giảng dạy đã tiến rất xa. Ông tích cực tìm kiếm ý nghĩa của các loại hình nghệ thuật khác nhau mà mình tiếp xúc. Tuy nhiên, nguồn gốc của văn hóa và thẩm mỹ Việt Nam đã đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển phong cách riêng biệt của riêng ông. Đó là cuộc đối đầu tích cực, mang tính xây dựng và hiệu quả giữa phương Tây và phương Đông đã dẫn đến vẻ đẹp và sự xuất sắc của của Lê Phổ trong hội họa.
Sự nghiệp của ông có thể được chia thành 3 phong cách. Phong cách đầu tiên của mình - mà bức View from the hilltop là một ví dụ đặc biệt - được bắt nguồn từ thời gian khi ông từng sống ở Hà Nội đến năm đầu tiên của mình ở Paris. Phong cách thứ hai, gọi là thời kỳ Romanet sau khi chủ sở hữu bộ sưu tập người Pháp đã trở thành người đề xướng lớn của Lê Phổ, kéo dài nhiều năm sau chiến tranh thế giới thứ hai cho đến năm 1960. Cuối cùng đến giai đoạn Findlay của mình trong thời gian ông đã dành cho các phòng tranh Wally Findlay ở Mỹ bán nhiều bức tranh ra thị trường Mỹ từ năm 1963 trở đi. Sự dịch chuyển giữa các phương tiện và phong cách qua 3 thời kỳ này là một minh chứng cho tính linh hoạt nghệ thuật và tầm nhìn của Lê Phổ.
Riêng về bức View from the hilltop, ông Jean-Francois Hubert nhận xét: “Một bầu không khí hoài cổ thấm đẫm trong tranh và Lê Phổ kể về câu chuyện của một thế giới cũ ngập tràn trong lịch sử lộng lẫy. Ông mô tả cảnh quan của khu vực Bắc bộ, nơi Lê Phổ đã sinh ra và lớn lên. Những màu sắc phấn màu mềm và điểm duy nhất nhìn ra cảnh quan rộng lớn cho thấy một vẻ hùng vĩ và bí ẩn bất tử bởi nét cọ của Lê Phổ.
Không giống như nhiều tác phẩm của Lê Phổ, bao gồm cả các công trình mang tính biểu tượng hơn của ông, vẽ những phụ nữ thanh lịch, ở View from the hilltop, Lê Phổ cho chúng ta một thế giới vắng mặt người. Các cảnh quan lấn át vải và được cho là một ưu việt hiếm hoi Lê Phổ tôn vinh cảnh quan sinh sống của mình. Bức tranh gợi ta nhớ đến câu thơ trữ tình của Bà Huyện Thanh Quan - một người cùng quê Hà Nội gốc với ông - viết vào thế kỷ XIX: Chiều tà bảng lảng bóng hoàng hôn/Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn (Chiều hôm nhớ nhà - T.G.). Bóng hoàng hôn trải dài trên bầu trời bao la. Trong khoảng cách âm vang của tiếng mõ trâu về làng, tiếng trống điểm là tiếng xào xạc của rừng thông đón những cánh chim mệt mỏi về trú ngụ.
Tối ngày 25-5-2013, cũng tại nhà đấu giá Christie’s ở Hong Kong, một bức tranh Việt Nam khác đã lập một kỷ lục mới khi bán được với giá 390.000 USD. Đó là bức La marchande de riz (Người bán gạo) của Nguyễn Phan Chánh vẽ năm 1932.
Trước đó, vào tháng 4-2012, tác phẩm Le rideau mauve (Bức màn màu tím) của Lê Phổ được bán với giá 2,9 triệu đô la Hong Kong (tương đương 373.520 USD) tại nhà đấu giá Sotheby’s ở Hong Kong.
Lê Phổ là họa sĩ người Việt có nhiều tranh được đấu giá nhất. Năm 2007, phòng tranh Leslie Hintman đã định giá bức Thiếu phụ trong vườn, sơn dầu trên lụa, khổ 104,1cm x 83,8cm của ông từ 30.000 - 50.000 USD. Các tranh khổ nhỏ của ông, cỡ 46,4cm x 27,3cm cũng đều được bán với giá từ 6.000 - 8.000 USD. Trên mạng ArtNet trong một thời gian ngắn đã có tới 370 bức tranh của Lê Phổ được rao bán. Tại các phiên đấu giá tranh của nhà đấu giá Sotheby’s tại Hong Kong, tranh của Lê Phổ có một vị trí đáng nể so với tác phẩm của các đồng nghiệp châu Á. Người ta ví tranh Lê Phổ như là một bản màu đa sắc đầy lạc thú, là khúc hợp tấu giao hưởng những sắc vàng, mà đặc trưng nhất là vàng chanh, ở cả hai giai đoạn tranh lụa và sơn dầu.
|
ĐỖ QUANG TUẤN HOÀNG
