Khuyến nghị về đạo đức trong công nghệ thần kinh chính thức có hiệu lực từ ngày 12-11.
Việc thông qua văn bản chuẩn mực này hoàn thiện quá trình rộng lớn được Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay khởi xướng năm 2019, tiếp nối thành công của sáng kiến toàn cầu về khung đạo đức trí tuệ nhân tạo (AI) được thông qua vào năm 2021.
Bà Azoulay nhấn mạnh công nghệ thần kinh là “biên giới mới của tiến bộ nhân loại”, và chỉ có ý nghĩa khi được dẫn dắt bởi đạo đức, phẩm giá và trách nhiệm với các thế hệ tương lai.
Mặc dù ít được truyền thông chú ý hơn AI, công nghệ thần kinh cũng đang phát triển nhanh không kém. Một báo cáo của UNESCO cho thấy đầu tư vào các công ty công nghệ thần kinh đã tăng 700% từ năm 2014 đến năm 2021.
Công nghệ thần kinh bao gồm những thiết bị có khả năng tương tác trực tiếp với hệ thần kinh để đo lường, điều chỉnh hoặc kích thích não bộ, mang lại nhiều triển vọng, đặc biệt trong y học như kích thích não sâu giúp điều trị trầm cảm, Parkinson, hay giao diện não – máy tính hỗ trợ người khuyết tật điều khiển chân tay giả hoặc giao tiếp bằng ý nghĩ.
Tuy nhiên, ngoài lĩnh vực y tế, việc sử dụng công nghệ này vẫn chưa được quản lý nghiêm ngặt. Nhiều người sử dụng các thiết bị phổ biến như băng đô hay tai nghe kết nối nhưng không hay biết chúng có khả năng thu thập dữ liệu thần kinh tiết lộ cảm xúc, suy nghĩ hoặc phản ứng, và bị chia sẻ mà không có sự đồng ý.
Khuyến nghị của UNESCO kêu gọi các chính phủ đảm bảo tính bao trùm và khả năng tiếp cận của công nghệ thần kinh, đồng thời thiết lập các biện pháp bảo vệ tính thiêng liêng của tâm trí con người.
Văn kiện cũng cảnh báo các rủi ro khác đối với trẻ em và thanh thiếu niên, khuyến cáo không dùng công nghệ này ngoài mục đích y học; phản đối việc giám sát năng suất hay thiết lập hồ sơ cá nhân từ dữ liệu thần kinh; nhấn mạnh sự minh bạch, đồng thuận rõ ràng của người dùng.
