Liên minh hành động
Trong bài phát biểu mở màn, Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva nhấn mạnh: “Thế giới cần những lộ trình công bằng và có kế hoạch để đảo ngược nạn phá rừng, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch”.
Ông cho biết, rừng Amazon, lá phổi xanh của hành tinh, hiện hấp thụ khoảng 2 tỷ tấn CO2 mỗi năm, song tốc độ tàn phá đang gia tăng nhanh chóng. Năm 2024, lần đầu tiên nhiệt độ trung bình toàn cầu vượt ngưỡng 1,5oC so với thời kỳ tiền công nghiệp, một cột mốc đáng báo động cho thấy nhân loại đang tiến gần tới giới hạn nguy hiểm mà Hiệp định Paris 2015 đặt ra.
Hội nghị năm nay quy tụ nhiều lãnh đạo có ảnh hưởng lớn đến chính sách khí hậu toàn cầu, như: Tổng thống Colombia Gustavo Petro, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Støre và Phó Thủ tướng Trung Quốc Đinh Tiết Tường. Sự hiện diện của họ thể hiện kỳ vọng về một “liên minh hành động khí hậu mới”, trong đó Brazil đóng vai trò trung tâm của tiến trình toàn cầu hướng đến COP30.
Bước ngoặt tài chính
Điểm nhấn lớn nhất của Hội nghị Belém là việc Brazil chính thức công bố Quỹ Rừng nhiệt đới mãi mãi (TFFF), một mô hình tài chính mang tính đột phá nhằm gắn kết bảo tồn thiên nhiên với thị trường vốn quốc tế. Quỹ được thiết kế với quy mô 125 tỷ USD, trong đó 25 tỷ USD từ nguồn công và 100 tỷ USD từ khu vực tư nhân, hướng tới đầu tư dài hạn vào trái phiếu quốc gia và doanh nghiệp lớn.
Brazil sẽ đóng góp 1 tỷ USD khởi đầu cho quỹ, thể hiện vai trò tiên phong trong bảo vệ Amazon. Ngay sau đó, Na Uy tuyên bố sẽ đóng góp 3 tỷ USD, trở thành quốc gia đầu tiên ngoài Nam Mỹ tham gia sáng kiến này. Bên cạnh đó, nhiều quốc gia khác như: Colombia, Cộng hòa Dân chủ Congo, Ghana, Malaysia và Pháp đã cam kết hỗ trợ kỹ thuật, giám sát tài chính và đồng đầu tư.
Khác với các quỹ khí hậu truyền thống chủ yếu dựa vào viện trợ, TFFF được vận hành như một cơ chế đầu tư sinh lợi. Theo kế hoạch, quỹ sẽ tạo ra khoảng 4 tỷ USD lợi nhuận/năm, nguồn lợi này sẽ được phân bổ cho hơn 70 quốc gia có rừng nhiệt đới để hỗ trợ các chương trình bảo tồn, phục hồi sinh thái và phát triển sinh kế bền vững cho người dân địa phương.
Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ hơn 1 tỷ hécta rừng nhiệt đới, tương đương 25% diện tích rừng toàn cầu. Các dòng vốn đầu tư sẽ được giám sát bởi một hội đồng quốc tế gồm chuyên gia khí hậu, tổ chức tài chính và các định chế phát triển bền vững, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả dài hạn.
Giới quan sát cho rằng mô hình TFFF có thể mở ra hướng đi mới cho tài chính khí hậu, khi gắn lợi ích môi trường với động lực kinh tế. Việc huy động khu vực tư nhân, đặc biệt các quỹ đầu tư xanh và ngân hàng quốc tế, giúp giảm phụ thuộc vào nguồn ngân sách công vốn luôn hạn hẹp.
Đồng thời, cơ chế này tạo ra thị trường “tín chỉ rừng”, nơi các quốc gia và doanh nghiệp có thể giao dịch quyền hấp thụ carbon, từ đó định giá lại giá trị kinh tế của thiên nhiên. TFFF được đánh giá không chỉ là công cụ gây quỹ mà còn là “bước chuyển về tư duy”, đưa bảo tồn rừng trở thành một chiến lược tài chính toàn cầu.
