Qua 50 năm xây dựng và phát triển, công tác dân số - sức khỏe sinh sản Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng kể. Dù đã đạt gần 89 triệu dân nhưng dân số nước ta vẫn thấp hơn nhiều so với dự báo trước đây. Số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm từ 6,3 con xuống 1,99 con. Dân số Việt Nam bước vào thời kỳ cơ cấu “dân số vàng”, tình trạng sức khỏe bà mẹ và trẻ em được cải thiện, tỷ lệ tử vong trẻ em giảm… Bên cạnh đó, công tác dân số - sức khỏe sinh sản nước ta vẫn đang đối mặt với nhiều nguy cơ, thách thức.
Mất cân bằng giới tính
Trước năm 2000, tình trạng giới tính ở nước ta khá cân bằng. Tuy nhiên, đến năm 2005-2006, tỷ lệ mất cân bằng giới tính của trẻ ở Việt Nam đang ở mức báo động (105 bé trai/100 bé gái). Đến năm 2009, tỷ lệ này đã lên tới 110 bé trai/100 bé gái.
Tâm lý muốn có con trai để nối dõi tông đường và thờ cúng tổ tiên với sự hỗ trợ của sách vở, khoa học kỹ thuật, trang thiết bị y tế hiện đại và việc kiểm tra còn lỏng lẻo khiến việc lựa chọn giới tính con đang diễn ra ở nhiều nơi. Vì lợi nhuận, một số cơ sở y tế, nhất là các phòng khám tư nhân vẫn bất chấp quy định pháp luật chẩn đoán giới tính thai nhi lén lút.
Theo thống kê của Cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, 5/6 vùng bị mất cân bằng giới tính (trừ khu vực Tây Nguyên). Đặc biệt, những tỉnh thành có tỷ số chênh lệch giới tính cao hầu hết ở khu vực phía Bắc (gồm Bắc Ninh 125/100, Vĩnh Phúc 116/100).
Ở nước ta, mỗi năm, tỷ số này lại gia tăng thêm. Năm 2012 (âm lịch là năm Nhâm Thìn) được xem là năm đẹp nên con số này lại có cơ hội tăng đột biến. 5 tháng đầu năm, cả nước có 274.171 bé trai/241.998 bé gái, tương đương với tỷ lệ 113/100 (bé trai/bé gái). Đây là con số đáng lo ngại gây mất cân bằng giới tính trầm trọng.
Ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình cho biết, hiện tỷ lệ chênh lệch giới tính giữa nam và nữ hiện nay của nước ta đã là 130.000 người. Nếu cứ tiếp tục duy trì tỷ lệ chênh lệch giới tính như hiện nay, sau 20-30 năm nữa, mức dư thừa nam giới trưởng thành sẽ tăng lên khoảng 4 triệu người. Như vậy, khoảng 4 triệu đàn ông Việt Nam có khả năng ế vợ. Nếu không có những giải pháp hiệu quả, thực trạng mất cân bằng giới tính sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn. Việc lựa chọn giới tính khi sinh là một hành vi mang lợi ích cá nhân nhưng chính điều này lại gây tác động tiêu cực đến xã hội với nhiều hậu quả khó lường. Bài học về việc mất cân bằng giới tính từ các nước Hàn Quốc, Trung Quốc là những ví dụ cụ thể.
Yếu tố gây nghèo đói
Để so sánh trình độ phát triển kinh tế giữa các nước, người ta dùng chỉ số GDP/người, dưới dạng một phân số mà tử số là của cải làm ra và mẫu số là số người hưởng thụ. Nếu mẫu số càng tăng thì tỷ lệ càng giảm. Vì vậy, đông con là một trong số các yếu tố gây đói nghèo. Thu nhập bình quân trên đầu người của nước ta hiện chỉ hơn 1.000 USD/người/năm, thấp hơn nhiều so với các nước phát triển. Chỉ số xếp hạng chất lượng dân số của nước ta gần như không cải thiện, vẫn loay hoay giữa thứ hạng 128 và 115. Những yếu tố trên cho thấy tình hình dân số ở nước ta còn khoảng cách quá xa so với yêu cầu.
Theo tính toán của Liên hiệp quốc, nếu đầu tư cho công tác kế hoạch hóa gia đình 1 USD sẽ tiết kiệm được 31 USD cho các vấn đề xã hội cơ bản. Tại Việt Nam, theo tính toán của Future Group (Mỹ), tỷ lệ chi phí/lợi ích là 1/76, tức 1 đồng chi cho công tác kế hoạch hóa gia đình sẽ giảm được 76 đồng chi cho các vấn đề y tế, giáo dục.
Nhận rõ vai trò kế hoạch hóa gia đình, năm 1961, dù đang trong tình trạng chiến tranh nhưng Đảng và Nhà nước đã đề ra quyết sách về chiến lược dân số. Với Quyết định số 216-CP, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Á tiến hành công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình. Cuộc vận động sinh đẻ có kế hoạch cũng đã đạt được những thành công nhất định, người dân đã bắt đầu có ý thức về vấn đề dân số. Tỷ lệ tăng dân số đã giảm dần. Trải qua 50 năm xây dựng và phát triển, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình Việt Nam đã đạt được những thành tựu, kết quả to lớn. Từ năm 1961 đến 2001, dân số Việt Nam tăng từ 30,2 triệu lên 87,8 triệu người, thấp hơn nhiều so với các dự báo trước đây. Số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đã từ 6,3 xuống 1,99 con. Tỷ lệ tăng dân số giảm từ 3,5% xuống 1,04%. Tuổi thọ bình quân đạt 73 tuổi năm 2011.
Bên cạnh những thành tựu quan trọng đạt được, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn thách thức cả về quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số và phân bố dân cư, tác động trực tiếp đến sự phát triển bền vững của đất nước. Nếu không có giải pháp hữu hiệu, tình trạng mất cân bằng giới tính sẽ để lại những hệ lụy nặng nề đến trật tự, an ninh xã hội.
|
TIẾN ĐẠT
