Nuôi dưỡng phẩm chất con người trong thời AI
Tại Talkshow Thế hệ thông minh đương thời - Intelligent Generation Now, đại diện Mạng lưới Global Shapers – sáng kiến của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) – cho biết tổ chức này đang tập trung trao quyền cho thanh niên trên toàn cầu để thúc đẩy đối thoại, hành động và tạo ra thay đổi có ý nghĩa. Trong bối cảnh AI bùng nổ, người trẻ cần giữ vững các giá trị cốt lõi, nuôi dưỡng phẩm chất con người để đạt được thành công bền vững.
“Chúng tôi tin rằng những giá trị như bản lĩnh, trách nhiệm và liêm chính phải được bảo vệ và củng cố, đặc biệt khi bước vào kỷ nguyên trí tuệ”, đại diện Global Shapers nhấn mạnh.
Từ góc độ học thuật và lĩnh vực y tế, Tiến sĩ Hà Thị Thanh Hương (Trường Đại học Quốc tế – Đại học Quốc gia TPHCM) chia sẻ về tiềm năng to lớn của AI trong phát triển các giải pháp y tế đạo đức và bền vững cho Việt Nam và các quốc gia có thu nhập trung bình thấp.
Cô cho rằng điều quan trọng nhất với người trẻ là phải nhìn thấy, hiểu rõ những vấn đề của cộng đồng xung quanh, từ đó sử dụng AI và nguồn lực sẵn có để giải quyết bài toán thực tiễn.
“Hãy hiện diện với thực tế và để công nghệ trở thành công cụ phục vụ con người”, Tiến sĩ Hà Thị Thanh Hương nói.
Tạo dấu ấn mạnh mẽ tại phiên thảo luận, Lê Nguyễn Bảo Ngọc, sáng lập Gen Zero - tổ chức tham gia vào hoạt động hành động khí hậu, cho biết tổ chức đã tiếp cận hơn 3 triệu người trẻ, nâng 70% nhận thức về chính sách khí hậu và hỗ trợ đại biểu trẻ tham gia Đoàn đàm phán quốc gia tại COP30. Là thành viên tiên phong của Liên minh Niềm tin số thuộc Bộ Quốc phòng, cô cho biết mô hình tham gia chính sách của thanh niên đang được mở rộng sang lĩnh vực trí tuệ nhân tạo để bảo vệ nhóm dễ tổn thương và nâng cao niềm tin số trong cộng đồng.
AI không thể thay thế
Cũng trong phần thảo luận sôi nổi với ông Stephan Mergenthaler, Giám đốc điều hành WEF, nhiều bạn trẻ Việt Nam đã đặt ra những câu hỏi sắc sảo xoay quanh khởi nghiệp AI, kinh tế sáng tạo, tiếp cận bình đẳng và vai trò của thế hệ trẻ trong việc định hình tương lai công nghệ. Không khí đối thoại mở, thẳng thắn và mang đậm tinh thần tìm kiếm bản chất vấn đề cũng chính là điều mà ông Stephan liên tục nhấn mạnh: “Hãy quay về điểm khởi đầu. Nghĩ thật sâu về vấn đề, trước khi nghĩ về công nghệ”.
Ông Stephan Mergenthaler trả lời câu hỏi về thách thức việc làm trong kỷ nguyên AI. Theo ông, cần tránh nhìn tương lai theo hướng “AI thay thế con người”. Dữ liệu WEF cho thấy phần lớn doanh nghiệp đang tích cực đào tạo lại nhân sự và tuyển dụng người có khả năng làm việc song hành với AI. “Điều quan trọng nhất là năng lực kết nối liên ngành. Giáo dục phải trang bị cho người trẻ khả năng vượt ra khỏi chuyên môn hẹp để giải quyết vấn đề phức hợp - điều mà AI không thể thay thế”, ông nhấn mạnh.
Trả lời câu hỏi về vai trò của thanh niên trong quản trị AI, ông Stephan Mergenthaler cho rằng sử dụng AI có trách nhiệm phải bắt đầu từ từng quyết định nhỏ trong tổ chức. Thế hệ trẻ với sự hiểu biết tự nhiên về công nghệ sẽ là lực lượng quyết định việc triển khai AI một cách an toàn và minh bạch. Ông đánh giá Việt Nam có lợi thế đặc biệt: dân số trẻ, tư duy linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh. Đây là nền tảng quan trọng để phát triển hệ sinh thái AI mạnh mẽ, giữ chân nhân tài và thu hút nguồn lực chất lượng cao.
Đừng nghĩ đến AI trước tiên
Trả lời câu hỏi của bạn trẻ Võ Thị Mỹ Duyên, Chủ tịch Công ty phát triển Hành Trang Việt về rào cản lớn nhất khiến doanh nhân trẻ khó tạo ra các giải pháp AI, ông Stephan Mergenthaler cho rằng sai lầm phổ biến là “nghĩ về công nghệ trước vấn đề”. Nhiều năm qua, thế giới bàn nhiều về việc AI nâng năng suất hay mở ra lĩnh vực mới, nhưng mọi thứ vẫn quá trừu tượng. Điều cần thiết là đưa AI xuống mặt đất, biến nó thành các dự án cực kỳ cụ thể trong doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh, doanh nghiệp phải soi thật sâu vào bài toán khó nhất của mình, đó là những câu hỏi mà sức người không thể giải quyết triệt để. Khi đó, AI không phải là điểm bắt đầu, mà là đối tác để triển khai giải pháp.
Theo ông Stephan Mergenthaler, các mô hình hợp tác công – tư hiệu quả nhất là những cộng đồng học tập chung, nơi doanh nghiệp vừa học từ kinh nghiệm toàn cầu, vừa được hỗ trợ triển khai “bài toán thật”. Tư duy thiết kế, năng lực đặt câu hỏi, sự tò mò và kỹ năng cơ bản vẫn là gốc rễ để người trẻ bước vào AI một cách đúng đắn.
Bạn trẻ Hà Thị Tú Phượng, đồng sáng lập và Giám đốc điều hành Công ty Metub bày tỏ quan tâm tới tương lai của kinh tế sáng tạo trong 5 năm tới. Ông Stephan Mergenthaler mô tả đây là lĩnh vực “năng động, khó đoán nhưng vô cùng thú vị”. Theo ông, công nghệ, đặc biệt là các phần mềm AI thông minh hơn mỗi ngày, đang hạ thấp rào cản gia nhập. Ngày nay, một cá nhân với nguồn lực hạn chế vẫn có thể tạo ra sức ảnh hưởng lớn. Ông cho rằng sự sáng tạo sẽ tiếp tục bùng nổ từ cộng đồng, theo hướng “từ dưới lên”, chứ không phải do một thiết chế áp đặt. Điều quan trọng của hợp tác đa bên là tạo ra môi trường để ý tưởng lan tỏa, đồng thời tăng cường “trí tuệ nhận thức số” gồm khả năng phân biệt thông tin, hiểu rủi ro và sử dụng công nghệ có trách nhiệm.
Vy, sinh viên Trường Đại học RMIT Việt Nam làm việc tại một công ty trong lĩnh vực tiêu dùng nhanh, bày tỏ trăn trở khi thấy mọi người xung quanh sử dụng AI một cách quá phụ thuộc, sợ bị bỏ lỡ. “Mọi người suy nghĩ về công nghệ trước khi nghĩ về vấn đề, thay vì có tư duy nguyên bản của riêng mình. Những câu hỏi đơn giản cũng hỏi AI, thay vì tự mình suy nghĩ và lên kế hoạch, như trong ngành sáng tạo nội dung thì tính nguyên bản, sự sáng tạo, đam mê rất quan trọng. Vậy bằng cách nào dùng AI trong những lĩnh vực này mà vẫn giữ được tính nguyên bản của mình? Làm thế nào có thể sử dụng AI một cách thông minh hơn?”, sinh viên trẻ đặt câu hỏi.
Chia sẻ với trăn trở này, Giám đốc điều hành WEF cũng nhìn nhận có tình trạng hành động bị dẫn dắt bởi công cụ thay vì sự phản tư. “Điều đầu tiên đúng như bạn nói phải là từ sự chiêm nghiệm, phản tư về vấn đề cần giải quyết. Dù đã nhìn thấy rất nhiều việc mà công nghệ có thể hỗ trợ được, nhưng nếu chúng ta tiếp cận công nghệ với những lĩnh vực đơn giản là một tư duy sai. Phải nghĩ đến những vấn đề khó nhất đang cần giải quyết, rồi mới nghĩ đến tiềm năng hợp tác với AI, với năng lực công nghệ để giải quyết những việc đó”, ông Stephan Mergenthaler nói và tin rằng đó mới là cách để chúng ta khai thác tiềm năng công nghệ và con người. Ông nhấn mạnh: “Thay vì mù lòa tin tưởng vào công nghệ, cần quay về điểm khởi đầu”.
Người trẻ có thể định hình AI
Trước câu hỏi của bạn trẻ Bảo Ngọc về tiếp cận công bằng và thu hẹp khoảng cách kỹ năng trong thời đại AI, ông Stephan Mergenthaler nhấn mạnh phải ưu tiên chính sách về “hạ tầng mềm”: kỹ năng số, nhận thức chính sách, hiểu biết công nghệ. Không chỉ là mạng lưới cáp quang hay trung tâm dữ liệu, mà là điều kiện để mọi nhóm, đặc biệt nhóm yếu thế có thể tham gia nền kinh tế số. Sự bao trùm cần trở thành trọng tâm của mọi mô hình hợp tác.
Uyên Nguyễn, sinh viên Trường Đại học Quang Trung đặt câu hỏi, làm thế nào người trẻ đóng góp vào trong các quy tắc toàn cầu về AI, đặc biệt khi họ không nằm trong tổ chức lớn, không có nhiều quyền đưa ra quyết định?
Ông Stephan Mergenthaler nói, đúng là các công nghệ AI được phát triển bởi các tổ chức lớn, bản chất là cần nhiều nguồn lực để thực hiện. Nhưng điều thú vị là mọi người đều có thể tham gia vào. Công nghệ sẽ được phóng đại, tăng cường sức ảnh hưởng để các cá nhân làm được nhiều việc hơn, nhanh hơn. Đầu tiên, hãy tò mò và liên tục học hỏi nắm bắt các công nghệ mới nhất, rất nhiều bứt phá đang diễn ra. Và hãy ứng dụng thực tế để giải quyết vấn đề hiện hữu của bạn hoặc bạn đang nhìn thấy. Đây là cách mà chúng ta tham gia định hình AI.
“Những ông lớn AI hiện nay từng chưa hề có gì ở thời điểm 5-7 năm trước. Do vậy, các bạn cũng có thể là những người tạo nên những tổ chức AI lớn trong tương lai”, Giám đốc điều hành WEF bày tỏ tin tưởng vào giới trẻ.
Buổi thảo luận khép lại trong tinh thần cởi mở, lạc quan và đầy cảm hứng. Những thông điệp của ông Stephan kiên định với vấn đề, tư duy từ con người trước rồi mới đến công nghệ, xây dựng sự tò mò và tinh thần thiết kế đã tạo ra sự cộng hưởng mạnh mẽ với các bạn trẻ Việt Nam. Trong kỷ nguyên AI, bản lĩnh không nằm ở việc chạy theo công cụ nhanh nhất, mà ở khả năng hiểu sâu điều mình theo đuổi, giữ được tư duy nguyên bản và biến công nghệ thành bạn đồng hành trên hành trình tạo ra giá trị mới.
Tại chương trình, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được cùng Giám đốc điều hành WEF, đại diện UNESCO và các tổ chức quốc tế đã chứng kiến Lễ công bố hợp tác giữa Trường Đại học RMIT Việt Nam và Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 tại TPHCM.
