Hiện nay, trên thế giới có khoảng 62 triệu người đã từng bị đột quỵ vẫn còn sống với những di chứng rất nặng nề, thậm chí có người sống đời sống thực vật (mất não). Ở Việt Nam, tỷ lệ bệnh này ngày càng tăng do sự già đi của dân số (tuổi thọ tăng cao) do các bệnh rối loạn chuyển hòa đi kèm như: Tiểu đường, rối loạn chuyển hòa lipide, rối loạn chuyển hóa acide uric…
Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, tốt cho sức khỏe và hệ tim mạch. Ảnh: Tr.Ng.
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ xảy ra khi một mạch máu nuôi não bị nghẽn tắc gọi là đột quỵ do thiếu máu cục bộ hay “vỡ ra”, gọi là xuất huyết bên trong não. Khi đó phần đó của não không thể hoạt động và phần của cơ thể mà phần não bị tổn thương kiểm soát cũng không thể hoạt động được gây ra tình trạng hôn mê nếu nặng, nhẹ hơn thì yếu liệt 1/2 bên người. Trong hai thể của đột quỵ: tắc động mạch não và vỡ động mạch não thì thể vỡ động mạch não thường nặng nề và gây tử vong nhiều hơn.
Trong thực tế nếu không có phim chụp X-quang cắt lớp vi tính mà chỉ dựa hoàn toàn vào lâm sàng thì cũng rất khó biết đâu là thể tắc nghẽn động mạch não, đâu là thể vỡ động mạch não. Vì trong thời gian 3 giờ đầu tiên, nếu chẩn đoán đúng là tắc động mạch não thì việc sử dụng các loại thuốc làm tan cục máu đông rất có giá trị trong việc cứu bệnh nhân khỏi lưỡi hái của tử thần. Tuy nhiên nếu vỡ động mạch não thì lại là chống chỉ định tuyệt đối của phương pháp điều trị trên vì nếu sử dụng các loại thuốc này giống như đổ thêm dầu vào lửa, gây nguy cơ xuất huyết nhiều hơn.
Các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ
Nếu như bệnh nhân có một số dấu hiệu báo hiệu nguy cơ sau đây. Nhất là ở những người có yếu tố nguy cơ cao như: Tuổi trên 55 tuổi, béo phì, tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn chuyển hóa, hút thuốc lá hoặc uống nhiều rượu…
- Bất ngờ có cảm giác tê liệt hoặc yếu ớt ở mặt, tay hay chân, đặc biệt ở một bên của cơ thể.
- Đột ngột bị lẫn lộn, gặp vấn đề trong việc nói và hiểu.
- Đột ngột có vấn đề về thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
- Đột ngột có vấn đề trong việc đi lại, bị hoa mắt, mất thăng bằng hay mất khả năng kiểm soát sự di chuyển của cơ thể.
- Đau đầu dữ dội và đột ngột mà không rõ nguyên nhân.
Đó là các biểu hiện của cơn thiếu máu não thoáng qua đó là những “cơn đột quỵ cảnh báo” có thể xảy ra trước cơn đột quỵ thực sự. Chúng xảy ra khi một cục máu làm nghẽn một động mạch trong một thời gian ngắn. Các dấu hiệu của thiếu máu não thoáng qua cũng giống như của đột quỵ, nhưng chúng thường chấm dứt chỉ sau vài phút. Nếu thấy có những dấu hiệu này hãy đến ngay bệnh viện hoặc một cơ sở y tế gần nhất.
Trong đó các cơn đau đầu là biểu hiện hay gặp nhất, nếu xuất hiện dấu hiệu bất thường đó là sự mất cân đối, mất sự đối xứng, ví dụ một tay yếu hơn, một mắt mờ hơn một chút, miệng méo một chút… Khi đó, người bệnh cần đến bác sĩ chuyên khoa để tầm soát nguyên nhân, chụp mạch máu não. Tuy nhiên, những triệu chứng đau đầu nhẹ nhàng dễ khiến người bệnh nhầm lẫn với các bệnh khác. Nhiều người đau đầu cứ nghĩ mình bị viêm xoang nên chữa viêm xoang làm cho bệnh ngày càng nặng thêm.
Có thể phòng ngừa đột quỵ được không?
Huyết áp cao, cholesterol trong máu cao không được kiểm soát, hút thuốc lá và bệnh tim khiến quý vị có nguy cơ cao hơn về đột quỵ. Trong mùa đông, người lớn tuổi cần giữ ấm cho tốt, tắm nước ấm để tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.
Về thần kinh, ở nhóm người trẻ, tình trạng đột quỵ chủ yếu do dị dạng mạch máu não. Nếu có dị dạng mạch máu não thì thường triệu chứng biểu hiện là đau đầu kéo dài mà không rõ nguyên nhân.
Trong cuộc sống với những người có yếu tố nguy cơ cao và ngay cả những người khỏe mạnh cần phải tuân thủ tuyệt đối các yêu cầu sau:
- Đừng hút thuốc lá và tránh cả việc hít phải khói thuốc lá của người khác.
- Điều trị tốt và kiểm soát tốt bệnh cao huyết áp.
- Cần có một chế độ ăn lành mạnh, hợp lý, ít chất béo bị bão hòa, ít chất béo chuyển dạng, ít cholesterol và muối.
- Hãy năng hoạt động thể chất.
- Giữ cân nặng của mình trong tầm kiểm soát.
- Tuân theo các yêu cầu của bác sĩ về việc dùng thuốc.
- Kiểm soát đường huyết tốt đối với những bệnh nhân bị bệnh tiểu đường.
- Thường xuyên đi kiểm tra sức khỏe định kỳ.
PGS-TS-BS Nguyễn Hoài Nam
