Mở “bầu trời” đổi mới sáng tạo cho TPHCM

Đảm bảo TPHCM thực sự có được quyền tự do hành động

ĐB Hoàng Văn Cường (Hà Nội) chỉ ra các nghị quyết đặc thù hiện tại (như Nghị quyết số 98/2023/QH15) không hiệu quả vì thiếu độ mở và sự linh hoạt, thường xuyên bị ràng buộc bởi các quy định pháp luật chung, làm mất đi tính đột phá.

Theo phân tích của ĐB Hoàng Văn Cường, TPHCM là một trung tâm phát triển lớn của phía Nam, nhất là sau khi sắp xếp đã trở thành một cực phát triển mạnh, có nhiều tiềm lực, nhiều điều kiện để thu hút đầu tư vượt trội. Do đó cần phải có một thể chế thật sự đặc biệt cho TPHCM.

Theo ĐB Hoàng Văn Cường, từ trước đến nay, “cái gì mới nhất cả nước cũng là từ TPHCM, sau đó lan tỏa cả nước”. ĐB đề nghị biến TPHCM thành "sandbox về thể chế", nơi được phép thử nghiệm và tạo ra chính sách mới đi trước cả nước. TPHCM phải là nơi đi trước, tạo ra thể chế, tạo ra chính sách, tạo cách làm mới.

Góp ý cụ thể, ĐB cho rằng, dự thảo nghị quyết thay vì liệt kê chi tiết, các quy định đặc thù nên tập trung vào việc đưa ra khung nguyên tắc để HĐND Thành phố được quyền chủ động quyết định, đảm bảo TPHCM thực sự có được quyền tự do hành động trong khuôn khổ giám sát.

Đơn cử, việc quy định chi tiết, liệt kê các dạng nhà đầu tư chiến lược, theo ĐB Hoàng Văn Cường, là không cần thiết. ĐB đề nghị sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 theo hướng thay đổi căn bản về cách thức tiếp cận. Theo đó, phải bỏ tất cả quy định những nội dung “đặc thù”, nhưng lại bị ràng buộc bởi các quy định khác, bởi “thực hiện theo quy định pháp luật thì không còn là đặc thù nữa”. Mặt khác, cơ chế đặc thù thì không liệt kê quá cụ thể, vì không thể bao quát hết những vấn đề nảy sinh mới.

ĐB Hoàng Văn Cường cũng đề xuất bổ sung quy định cho phép TPHCM được vận dụng khoản 2 điều 4 Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội (về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật), giao cho HĐND thành phố được quyền ban hành các quy chế, cơ chế chính sách giải quyết những mâu thuẫn, vướng mắc, khó khăn của luật pháp hiện hành không phù hợp với TPHCM và báo cáo việc này với Chính phủ để Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Khi đã giao quyền như vậy cho thành phố mà không làm được nữa là do anh, không thể kêu là do chính sách. Nhưng tôi tin khi được giao như thế, TPHCM thực sự sẽ được mở ra một "bầu trời" để đổi mới, sáng tạo, phát triển. Tự do nhưng vẫn trong khuôn khổ giám sát, đó mới thực sự là nơi thử nghiệm thể chế”, ĐB Hoàng Văn Cường phân tích.

Chia sẻ ý kiến với ĐB Hoàng Văn Cường, ĐB Phan Đức Hiếu (Hưng Yên) phát biểu: “Không nên miêu tả quá chi tiết, quá chi ly, cụ thể. Quy định như vậy rất dễ bị lạc hậu với thực tiễn, có thể không đáp ứng đúng nhu cầu của nhà đầu tư”.

Nêu ví dụ, ĐB Phan Đức Hiếu dẫn chứng, dự thảo nghị quyết quy định dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược phải có quy mô vốn tối thiểu, chẳng hạn như 2.000 tỷ đồng. Nhưng với một dự án cần ưu tiên, vấn đề quan trọng không phải là số tiền đầu tư bao nhiêu, mà là công nghệ, giải pháp như thế nào.

Góp ý về tiêu chí xác định nhà đầu tư chiến lược, ĐB Phan Đức Hiếu cũng nêu quan điểm không nên có những “khung cứng nhắc”. ĐB đề xuất “cơ chế hoàn toàn mới” trong việc xác định nhà đầu tư chiến lược. Theo đó, xem xét những nhà đầu tư chiến lược là những nhà đầu tư lớn, có thể tham khảo qua nhiều bảng xếp hạng các doanh nghiệp, như của Forbes, trong lĩnh vực IT, hạ tầng, năng lượng, xây dựng và lấy trong nhóm 500...

“Phải hiểu nhà đầu tư chiến lược là họ đòi hỏi một cách đối xử hoàn toàn khác với nhà đầu tư khác. TPHCM, nếu có thể, cần đề xuất thành lập hẳn một cơ quan về giải quyết thủ tục đầu tư. Cơ quan này là đầu mối tiếp nhận hồ sơ để giải quyết thủ tục đầu tư. Nhà đầu tư chỉ làm việc với một cơ quan, nhận kết quả từ chính cơ quan đó”.

Cần cơ chế bảo vệ cán bộ

Tương tự, tại tổ ĐB Quốc hội TPHCM, ĐB Trần Hoàng Ngân và nhiều ĐB khác kiến nghị bỏ cụm từ "Thị Vải - Cái Mép" ra khỏi dự thảo nghị quyết khi đề cập đến khu thương mại tự do (FTZ). Lý do là vì quy hoạch có tới 4 FTZ và việc ghi rõ tên cảng có thể buộc phải sửa nghị quyết nếu triển khai FTZ ở các khu vực khác sau này.

ĐB Nguyễn Văn Lợi, Trưởng Đoàn ĐB Quốc hội TPHCM ủng hộ việc trao quyền mạnh mẽ cho TPHCM, đặc biệt thông qua việc loại bỏ các ràng buộc pháp lý không cần thiết đối với cơ chế đặc thù, phân cấp toàn diện quyền quyết định dự án và bổ sung các cơ chế hạ tầng chiến lược bao trùm cho TPHCM.

Thẳng thắn nhận định, dự thảo hiện tại vẫn có sự mâu thuẫn khi quy định cơ chế đặc thù nhưng lại yêu cầu "phải tuân thủ pháp luật", ĐB Nguyễn Văn Lợi nêu quan điểm: “Cơ chế đặc thù cần phải vượt qua các quy định hiện hành, vì nó mang tính chất thí điểm”. Tuy nhiên, ĐB lưu ý về nguyên tắc áp dụng luật. Theo đó, “nếu quy định của pháp luật hiện hành thuận lợi hơn thì được áp dụng luật, và ngược lại, nếu quy định của nghị quyết này tốt hơn thì được áp dụng nghị quyết”. ĐB đề nghị khẳng định rõ điều này trong nghị quyết để tránh các hậu quả về pháp lý sau này do sự không rõ ràng trong việc tuân thủ.

Có cùng nỗi băn khoăn về xử lý các vấn đề pháp lý khi thực hiện cơ chế vượt trội, khác với pháp luật hiện hành, ĐB Đỗ Đức Hiển (TPHCM) nhận định, việc bổ sung quy định miễn trừ trách nhiệm là cần thiết để tăng cường hiệu quả trong quá trình tổ chức thực hiện. Quy định này gắn liền với kết luận của Bộ Chính trị về việc bảo vệ cán bộ năng động sáng tạo, dám nghĩ dám làm.

Trong dự thảo ban đầu có nội dung cho phép người đứng đầu cơ quan đơn vị, và cán bộ công chức, viên chức, người lao động tham gia xây dựng, ban hành và triển khai các cơ chế, chính sách quy định tại nghị quyết này được xem xét miễn trừ trách nhiệm khi đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định liên quan, không tư lợi trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nhưng gây ra thiệt hại do rủi ro khách quan. Song, bản dự thảo trình Quốc hội ngày 3-12 đã không còn nội dung đó.

Theo ĐB, cần huy động sự tham gia về năng lực và trí tuệ của đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học. Nếu chỉ áp dụng Luật Cán bộ, công chức (đã có quy định tương tự về miễn trừ trách nhiệm - PV) là chưa đủ, vì những chuyên gia này sẽ không thuộc phạm vi điều chỉnh.

Quy định về miễn trừ trách nhiệm, theo ông Đỗ Đức Hiển, sẽ là sự khích lệ tinh thần rất lớn đối với đội ngũ cán bộ, công chức thành phố, và cả đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học khi họ tham gia vào những chính sách đặc thù, chưa có tiền lệ trong đợt sửa đổi này. ĐB cũng lưu ý, qua rà soát, dự thảo nghị quyết về một số cơ chế đặc thù cho Thủ đô Hà Nội trình Quốc hội lại có nội dung về miễn trừ trách nhiệm.

Đồng quan điểm, ĐB Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) đề nghị: “Cần quy định cơ chế đã được HĐND Thành phố thống nhất thì được triển khai, coi như đó là một cơ chế tiền kiểm để bảo vệ cán bộ”.

Cũng trên quan điểm mạnh dạn trao quyền cho TPHCM ra quyết định và chịu trách nhiệm, ĐB Nguyễn Quang Huân (TPHCM) đề nghị bổ sung vào dự thảo quy chế chủ trì dự án liên tỉnh.

ĐB Nguyễn Quang Huân phân tích, dự thảo quy định, các dự án hạ tầng sử dụng vốn đầu tư công, nằm trên địa giới hành chính của TPHCM và các tỉnh lân cận sẽ được giao cho một UBND cấp tỉnh làm chủ quản. Cơ quan soạn thảo giải thích rằng việc này nhằm rút ngắn thời gian (hiện tại các dự án liên tỉnh phải trình Thủ tướng Chính phủ phân công, dẫn đến chậm trễ).

“Nếu quy định chung chung là "một UBND cấp tỉnh" thì khi có 2 hoặc 3 tỉnh liên quan, các UBND vẫn phải bàn bạc xem ủy ban nào sẽ là cơ quan chủ trì. Tôi đề nghị với những dự án liên tỉnh có TPHCM tham gia, Quốc hội giao thẩm quyền cho UBND TPHCM chủ trì. Việc này thể hiện tính đặc thù của cơ chế”, ĐB nhận định.