Luật Hôn nhân và Gia đình (HN-GĐ) 2014 hiệu lực từ ngày 1-1-2015, có nhiều điểm mới về quy định không cấm hôn nhân đồng giới, cho phép mang thai hộ, chế độ tài sản của vợ chồng và các vấn đề khác. Trong đó, quy định về chế độ tài sản của vợ chồng là vấn đề được nhiều người quan tâm.
Theo Luật HN-GĐ 2014, vợ chồng có quyền lựa chọn chế độ tài sản theo thỏa thuận hoặc chế độ tài sản theo luật định. Điều này có ý nghĩa trong việc xác định chủ tài sản có quyền xác lập, thay đổi, chấm dứt giao dịch liên quan đến tài sản được hình thành trước và sau khi kết hôn. Chế độ tài sản theo thỏa thuận được áp dụng trong trường hợp hai bên nam nữ trước khi kết hôn có thỏa thuận tài sản nào là tài sản riêng, tài sản chung của vợ chồng, quyền và nghĩa vụ của vợ chồng đối với tài sản chung, tài sản riêng và các vấn đề liên quan khác. Việc thỏa thuận này phải lập thành văn bản có công chứng hoặc chứng thực và có hiệu lực kể từ ngày đăng ký kết hôn.
Khi một bên thứ ba xác lập, thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, để xác định đó là tài sản chung hay riêng, cần lưu ý: Ngoài việc xác định rõ hai vợ chồng có thỏa thuận chia tài sản trong thời kỳ hôn nhân hay nhập tài sản riêng thành tài sản chung hay không, cần xác định có thỏa thuận lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo thỏa thuận hay không. Bên cạnh đó vợ chồng áp dụng chế độ tài sản theo thỏa thuận khi xác lập, thực hiện giao dịch có nghĩa vụ thông báo với bên thứ ba, nếu không thông báo bên thứ ba sẽ được coi là người ngay tình và được bảo vệ theo quy định tại Điều 138, 257, 258 của Bộ luật Dân sự 2005.
Hai bên kết hôn khi thỏa thuận lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo thỏa thuận, cần lưu ý 3 trường hợp thỏa thuận đó bị coi là vô hiệu: 1- Khi không đáp ứng đầy đủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch được quy định tại Điều 122 Bộ luật Dân sự (người tham gia giao dịch có năng lực hành vi dân sự; mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội; người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện) và quy định của các luật khác có liên quan. 2- Khi vi phạm một trong các quy định về nguyên tắc chung chế độ tài sản vợ chồng, quyền và nghĩa vụ về tài sản vợ, chồng trong việc đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình, giao dịch liên quan đến nhà là nơi ở duy nhất của vợ chồng, giao dịch với người thứ ba ngay tình liên quan đến tài khoản ngân hàng, tài khoản chứng khoán và động sản khác mà theo quy định của pháp luật không phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng. 3- Khi nội dung của thỏa thuận vi phạm nghiêm trọng quyền được cấp dưỡng, quyền được thừa kế và quyền, lợi ích hợp pháp khác của cha, mẹ, con và thành viên khác của gia đình.
Chế độ tài sản theo luật định là chế định được áp dụng trong trường hợp vợ chồng không lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo thỏa thuận hoặc có thỏa thuận về chế độ tài sản nhưng thỏa thuận này bị tòa án tuyên bố vô hiệu. Điều này có nghĩa là tài sản chung của vợ chồng và tài sản riêng được xác định theo quy định pháp luật HN-GĐ. Theo quy định Luật HN-GĐ 2014, tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng và thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân, trừ trường hợp được quy định tại khoản 1 Điều 40 của Luật HN-GĐ 2014; tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung. Còn tài sản riêng của vợ chồng bao gồm tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn, được tặng cho, thừa kế riêng trong thời kỳ hôn nhân; tài sản được chia riêng cho vợ, chồng theo thỏa thuận chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân; tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu của vợ, chồng và các tài sản khác theo quy định của pháp luật; tài sản được hình thành từ tài sản riêng cũng là tài sản riêng của vợ, chồng.
Để tránh những tranh chấp và rủi ro pháp lý khi xác lập, thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, bên thứ ba cũng như vợ, chồng khi xác lập, thực hiện các giao dịch liên quan cần xác định tài sản mình đang giao dịch thuộc tài sản chung hay tài sản riêng của vợ, chồng. Đặc biệt là những tài sản có giá trị lớn như bất động sản, tài sản phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng theo quy định của pháp luật.
Luật sư NGUYỄN ĐỨC HOÀNG
(Văn phòng luật sư PHANS)
