Chờ cơ chế cho thuê, đợi thủ tục phối hợp
Cuối giờ chiều tại Trung tâm VH-TT phường Bà Rịa, không khí tập luyện vẫn rộn ràng. Nhóm đánh cầu lông, nhóm bóng chuyền hơi, vài người tập dưỡng sinh; trẻ em và người lớn cùng tham gia pickleball… Tất cả tạo nên nhịp sinh hoạt cộng đồng quen thuộc và sống động. Để thúc đẩy phong trào, phường tổ chức đều đặn các giải thể thao như: bóng đá mini, bóng chuyền hơi, cầu lông, pickleball… thu hút đông đảo người dân.
Phường Bà Rịa là một trong những địa phương vận hành ổn định nhất sau khi sáp nhập các phường Phước Trung, Phước Nguyên, Long Toàn và Phước Hưng. Toàn bộ Trung tâm VH-TT, Nhà thi đấu đa năng và sân vận động bóng đá đều được giao về phường quản lý trực tiếp. Ông Võ Hoàng Trung, Phó Chủ tịch UBND phường Bà Rịa, cho biết: “Mô hình mới giúp các thiết chế VH-TT gần dân hơn, hoạt động thực chất hơn. Trước đây, nhiều việc phải xin lịch, xin cơ chế từ cấp trên nên có lúc bị chậm. Nay phường quản lý trực tiếp nên việc tổ chức câu lạc bộ, phong trào thể dục thể thao hay hoạt động văn nghệ linh hoạt hơn”. Dù hoạt động ổn định, nhưng vướng mắc trong phối hợp sử dụng cơ sở giữa các địa phương vẫn chưa được tháo gỡ. Ông Võ Hoàng Trung chia sẻ thêm: “Một số xã, phường trong khu vực chưa có trung tâm riêng, khi muốn mượn sân bãi phải gửi văn bản. Quy trình này đôi khi gây bất tiện cho cả hai phía”.
Bên cạnh thủ tục phối hợp, để nâng chất các trung tâm VH-TT trong lộ trình phát triển đường dài chính là nguồn lực để tái đầu tư. Một trong những bài toán đặt ra, chính là mỗi trung tâm cần có cơ chế để tạo nguồn thu, không thể chỉ trông chờ vào nguồn lực công. Trung tâm Văn hóa - Thể thao - Thông tin xã Đất Đỏ với diện tích hơn 6,3ha, có hồ bơi, nhà thi đấu, sân bóng đá, bóng chuyền, sân pickleball, sân khấu trong nhà và khu tập luyện thể dục dụng cụ ngoài trời. Sau sáp nhập, xã tổ chức nhiều giải cầu lông, pickleball, bóng đá… tạo sân chơi lành mạnh, nâng cao đời sống tinh thần người dân. Tuy nhiên, dù có hệ thống cơ sở vật chất quy mô, trung tâm vẫn chưa thể vận dụng cơ chế xã hội hóa hoặc cho thuê để có thêm nguồn lực tái đầu tư. Bà Lữ Thị Tuyết, Giám đốc Trung tâm, cho biết: “Toàn bộ cơ sở hiện đều miễn phí hoàn toàn cho người dân. Do chưa có cơ chế cho thuê tài sản công nên trung tâm mở cửa tự do”.
Trong khi nhu cầu tập luyện, sinh hoạt cộng đồng của người dân ngày càng tăng, các thiết chế VH-TT ở khu Đông, Đông Nam TPHCM lại đang “mắc kẹt” giữa mô hình mới và cơ chế cũ. Phong trào không hề chùng xuống, nhưng để phát triển bền vững, thích ứng với quy mô đô thị mở rộng, các trung tâm cần một bộ khung pháp lý rõ ràng.
Loay hoay tên gọi, lúng túng chức năng
Sau hợp nhất, dù trong cùng một thành phố nhưng tên gọi hệ thống thiết chế VH-TT tại khu Đông, Đông Nam TPHCM chưa thống nhất. Ở khu vực tỉnh Bình Dương trước đây, tùy theo phường, xã mà có các tên gọi: Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao hoặc Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thanh hoặc Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Truyền thanh. Ở khu vực tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây, các trung tâm được sắp xếp lại với tên gọi Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao. Điều này cũng bộc lộ ít nhiều hạn chế nếu so với mô hình Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT, bởi các trung tâm cung ứng dịch vụ có chức năng đa dạng hơn, bao gồm việc thực hiện các thủ tục hành chính và cung cấp các dịch vụ thiết yếu theo yêu cầu của địa phương và phạm vi hoạt động rộng hơn, gồm nhiều lĩnh vực khác nhau tùy theo nhu cầu của chính quyền địa phương.
Theo bà Bùi Ngọc Vi, các trung tâm khác trong khu vực Bình Dương trước đây có tên gọi là trung tâm văn hóa - thể thao và truyền thanh, riêng ở phường Lái Thiêu tên gọi là trung tâm văn hóa - thông tin và thể thao. Về hoạt động, cơ bản giống như những đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND phường khác, tuy nhiên, là đơn vị hoạt động kế thừa từ Trung tâm Văn hóa - Thông tin - Thể thao TP Thuận An (trước đây) nên hoạt động truyền thanh của trung tâm đang được triển khai liên phường, nhằm hỗ trợ, đáp ứng nhiệm vụ tuyên truyền nói chung của các phường trong khu vực.
Trung tâm Văn hóa - Thể thao - Thông tin xã Ngãi Giao được đầu tư đồng bộ với sân bóng đá mini, sân quần vợt, sân bóng chuyền và sân khấu trong nhà. Xã còn quản lý sân vận động Bình Ba hơn 8.100m2, được xem là một trong những sân cỏ tự nhiên đẹp nhất khu vực, thích hợp tổ chức các giải phong trào và sự kiện thể thao phù hợp. Tuy nhiên, bà Lê Thị Ngọc Lâm, Phó Chủ tịch UBND xã Ngãi Giao, thông tin: Các thiết chế VH-TT hiện giữ nguyên tên gọi cũ. TPHCM đang chủ trương đổi tên đồng bộ thành “Trung tâm Cung ứng dịch vụ VH-TT phường, xã”, để thống nhất cách gọi trong toàn thành phố.
Ở khu vực tỉnh Bình Dương trước đây, có 9 xã, phường đã thành lập trung tâm văn hóa - thể thao và truyền thanh. Địa bàn phường Lái Thiêu là trung tâm của TP Thuận An trước đây, có nhiều trung tâm hoạt động, cụ thể như trung tâm hoạt động thanh thiếu niên, Trung tâm chính trị, Trung tâm văn hóa - thông tin và thể thao. Hiện nay, phường Lái Thiêu mới còn trung tâm chính trị thuộc Đảng ủy phường, Trung tâm văn hóa - thông tin và thể thao do UBND phường quản lý, trong khi trung tâm hoạt động thanh thiếu niên đã chấm dứt hoạt động.
Theo đề án của UBND phường Lái Thiêu, Trung tâm hoạt động thanh thiếu niên được sáp nhập vào Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao phường. Tuy nhiên, do nhu cầu cấp thiết phục vụ cho hoạt động giáo dục, UBND phường đã tạm bàn giao trụ sở Trung tâm hoạt động thanh thiếu niên cho một trường THCS trên địa bàn quản lý, sử dụng. Bên cạnh sự lúng túng về danh xưng, Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao phường Lái Thiêu cũng gặp khó khăn trong việc xác định cấp quản lý trực tiếp đối với một số lĩnh vực như công tác thông tin cơ sở, cụ thể là hoạt động truyền thanh, phát thanh. Đồng thời, chính sách chi nhuận bút cho phóng viên bộ phận truyền thanh chưa được hướng dẫn, nên đến nay trung tâm chưa có hướng giải quyết.
Bà Bùi Ngọc Vi, Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao phường Lái Thiêu, phân tích thêm: “Việc phân định thẩm quyền và trách nhiệm đôi lúc vẫn còn lẫn lộn giữa chức năng quản lý nhà nước và đơn vị sự nghiệp. Hệ thống văn bản hướng dẫn cụ thể cho mô hình Trung tâm Văn hóa - Thể thao - Thông tin mới chưa có, cụ thể là chưa có quy định mới về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cũng như phạm vi hoạt động đối với Trung tâm Văn hóa - Thông tin - Thể thao cấp phường dẫn đến địa phương còn lúng túng”.
Khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã định hình, bộ khung pháp lý dành cho thiết chế VH-TT cơ sở cần được ban hành kịp thời, đồng bộ, trước khi sự khác biệt nhỏ trở thành rào cản lớn. Bởi chỉ khi tên gọi thống nhất, chức năng rõ ràng, quyền hạn minh bạch và cơ chế tài chính - xã hội hóa được quy định đầy đủ, các trung tâm mới có thể vận hành đúng vai trò: phục vụ người dân, dẫn dắt phong trào và làm nền tảng cho đời sống VH-TT trong đô thị mở rộng.
