Tham dự hội nghị có các đồng chí: Phạm Định Phong, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT-DL; Đinh Thị Thanh Thủy, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận TPHCM; Trần Thế Thuận, Giám đốc Sở VH-TT TPHCM...
Sau khi TPHCM hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, đây là hội nghị quy mô đầu tiên trong lĩnh vực di sản văn hóa với cấu trúc không gian văn hóa của đô thị đặc biệt lớn nhất cả nước.
Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Trần Thế Thuận, Giám đốc Sở VH-TT TPHCM, nhấn mạnh: “Sau hợp nhất, TPHCM trở thành một siêu đô thị mới với không gian văn hóa lịch sử trải dài từ Sài Gòn - Gia Định đến nay, với hệ thống công nghiệp dịch vụ của Bình Dương và văn hóa biển đảo đặc trưng của Bà Rịa - Vũng Tàu. Sự giao thoa này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc chiến lược bảo tồn di sản, đảm bảo vừa giữ gìn các giá trị truyền thống, vừa phát huy được di sản trở thành nguồn lực quan trọng của phát triển bền vững và xây dựng bản sắc đô thị ở tầm quốc tế”.
Theo báo cáo tổng kết giai đoạn 2021-2025 của Sở VH-TT TPHCM, hệ thống di sản của ba địa phương hợp nhất đã tạo nên một cấu trúc phong phú, đa dạng về loại hình, địa văn hóa và giá trị lịch sử. Toàn thành phố hiện có 321 di tích, gồm 4 di tích quốc gia đặc biệt, 99 di tích quốc gia và 218 di tích cấp thành phố. Giai đoạn 2021-2025, đã có 83 di tích được tu bổ, tôn tạo với tổng vốn đầu tư hơn 1.422 tỷ đồng.
Toàn thành phố có 25 bảo tàng, trong đó có 7/9 bảo tàng trực thuộc Sở VH-TT TPHCM được xếp hạng I, là thành viên ICOM (Hội đồng Bảo tàng quốc tế), sưu tầm trung bình 18.000 hiện vật/năm, trung bình đón 3,5 triệu lượt khách/năm, trong đó hơn 1,1 triệu lượt khách quốc tế.
Trong hệ thống bảo tàng ngoài công lập, 8/12 bảo tàng đã được cấp phép hoạt động trong giai đoạn 2021-2025, phản ánh xu hướng xã hội hóa mạnh mẽ. Di sản phi vật thể tăng trưởng ấn tượng, từ 2 lên 15 di sản phi vật thể cấp quốc gia chỉ trong 5 năm. TPHCM hiện sở hữu 3 di sản được UNESCO ghi danh gồm: Đờn ca tài tử Nam bộ, Ca trù và Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Hệ thống lễ hội phong phú với 284 lễ hội, cùng hàng chục loại hình nghệ thuật dân gian được cộng đồng bảo lưu.
TPHCM hướng đến tầm nhìn 2045 trở thành đô thị văn hóa - sáng tạo hàng đầu châu Á. Với di sản đa tầng, đa thời kỳ - từ khảo cổ, cách mạng đến công nghiệp hiện đại và văn hóa biển, Thành phố đặt mục tiêu biến di sản thành “nền tảng mềm”, thu hút du lịch chất lượng cao và lan tỏa hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Giám đốc Sở VH-TT TPHCM khẳng định: “Phát triển phải đi đôi với bảo tồn. TPHCM sẽ không đánh đổi di sản để lấy tăng trưởng. Chính di sản mới là nguồn vốn vô giá để kiến tạo tương lai”.
Tại hội nghị, việc thành lập Trung tâm Di sản TPHCM cũng được thảo luận sôi nổi. Đây được xem như giải pháp chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hệ thống bảo tàng công lập. “Các bảo tàng hiện vẫn hoạt động theo cơ chế truyền thống, chưa tận dụng được lợi thế công nghệ và liên kết mạng lưới. Chính vì vậy, việc thành lập Trung tâm Di sản TPHCM gồm những đơn vị bảo tàng trực thuộc Sở VH-TT là cần thiết. Trung tâm sẽ đóng vai trò là một thiết chế quản lý tập trung, chịu trách nhiệm điều phối, định hướng, hỗ trợ chuyên môn và phát triển chiến lược chung cho toàn bộ hệ thống bảo tàng công lập, hướng tới sự chuyên nghiệp, hiện đại và hiệu quả”, TS Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TPHCM, phân tích.
