Gạch Iznik từng là niềm kiêu hãnh rực rỡ, tô điểm cho những công trình biểu tượng như Thánh đường Xanh và Cung điện Topkapi ở Istanbul. Dòng gốm này đạt đến đỉnh cao sáng tạo vào giữa thế kỷ XVI nhờ chất liệu bột đá thạch anh, tạo nên nền gốm trắng sáng hoàn hảo cho việc trang trí, cùng với sắc đỏ san hô đặc trưng đầy ấn tượng. Sự suy thoái của gốm Iznik bắt đầu từ thế kỷ XVII, do Đế chế Ottoman suy tàn. Nhu cầu bảo trợ từ triều đình giảm sút, các lò gốm dần đóng cửa khiến bí quyết sản xuất bị mất đi.
Mãi đến thế kỷ XX, nỗ lực hồi sinh nghệ thuật Iznik mới thật sự khởi sắc. Bước ngoặt lớn đến vào năm 1993, khi Giáo sư kinh tế Isil Akbaygil thành lập Quỹ Iznik. Với niềm đam mê cháy bỏng, các chuyên gia của quỹ đã dành gần 2 năm thử nghiệm, phối hợp với những trường đại học danh tiếng như MIT và Princeton ở Mỹ, để tái tạo lại kỹ thuật thất truyền.
Bí mật không nằm ở nguyên liệu mà ở tỷ lệ pha trộn, nhiệt độ nung và kỹ thuật tạo ra sắc đỏ quý hiếm. Gạch Iznik hiện đại tiếp tục sử dụng tới 85% thạch anh, mức cao nhất thế giới, giúp sản phẩm có được độ sáng và chiều sâu đặc trưng. Sau khi trang trí bằng oxit kim loại, gạch được phủ một lớp men nền thạch anh đặc biệt giúp gạch Iznik hiện đại không chỉ tái tạo mà còn tôn vinh được vẻ đẹp lịch sử, đảm bảo chất lượng kỹ thuật cao nhất trên thị trường gốm sứ.
Ba thập niên sau khi được “hồi sinh”, Iznik đã chứng kiến một làn sóng phục hưng đáng ngưỡng mộ. Các họa sĩ gốm như Adil Can Guven hay Mehmet Gürsoy đang tái tạo lại những họa tiết cổ như hoa tulip, cây cỏ, thuyền buồm theo phong cách Thổ Nhĩ Kỳ, kết hợp nhuần nhuyễn giữa cổ điển và hiện đại.
Từ sự khéo léo, cảm xúc và mức độ tỉ mỉ cao của họa sĩ, từng viên gạch, đĩa sứ, bình gốm trở thành tác phẩm nghệ thuật thực sự. Sự hồi sinh này đã đưa gốm Iznik trở lại đời sống đương đại, chứng minh nghệ thuật truyền thống có thể được bảo tồn và phát triển thông qua sự kết hợp giữa niềm đam mê văn hóa và khoa học hiện đại. Góc phố Iznik đã phản chiếu sinh động quá trình hồi sinh này. Từ những xưởng gia đình, quầy hàng gốm cho đến nhà cửa, công trình hiện đại được trang trí bằng men sứ thanh lịch.
Một trong những bước ngoặt quan trọng và ý nghĩa nhất trong hành trình chuyển mình của Iznik chính là hợp tác xuyên lục địa với Cảnh Đức Trấn, được mệnh danh là “Thủ đô đồ sứ” lừng danh của Trung Quốc. Năm 2021, hai thành phố đã ký kết thỏa thuận kết nghĩa, mở ra cánh cửa hợp tác sâu rộng, từ trao đổi nghệ thuật tinh hoa đến mở rộng giao thương, hình thành một “liên minh ngành gốm sứ” vững chắc.
Thỏa thuận hợp tác này không chỉ giúp Iznik tiếp thu và nâng cao kỹ thuật chế tác gốm sứ mà còn mở ra không gian hội nhập sâu rộng hơn. Đặc biệt, việc Cảnh Đức Trấn dự kiến khai trương cửa hàng đại diện hàng đầu (flagship store) chính thức thứ hai tại Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 2025 được kỳ vọng sẽ trở thành nhịp cầu lan tỏa tinh hoa gốm sứ Trung Hoa, đồng thời lan tỏa tầm ảnh hưởng của Iznik tại thị trường châu Âu và Trung Đông.
