
Mô hình nhỏ, sức bật lớn
Cuối tháng 7-2025, 3 cửa hàng Co.op Food thuộc Công ty TNHH MTV Thực phẩm Saigon Co.op đã đồng loạt khai trương tại 3 khu dân cư đông đúc của TPHCM là: Co.op Food Hiệp Bình (số 32, Quốc lộ 13 cũ); Co.op Food Vĩnh Lộc (số 2110, đường Vĩnh Lộc) và Co.op Food đường Phạm Văn Chiêu (số 106-108 đường Phạm Văn Chiêu, phường Thông Tây Hội).
Ngay trong ngày đầu khai trương, cả ba cửa hàng thực phẩm mới này đều ghi nhận không khí nhộn nhịp, người tấp nập mua sắm và nhiều chương trình khuyến mãi. Tuy nhiên, phía sau những chương trình “mua 1 tặng 1”, “giảm đến 45%” là cuộc cạnh tranh dài hơi hơn, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng bằng sự tiện lợi, tin cậy và hiện diện đúng nơi, đúng lúc.
Theo một báo cáo về xu hướng mua sắm của người Việt được Công ty Nghiên cứu thị trường NIQ công bố, số lượt người Việt ghé thăm siêu thị để mua thực phẩm tươi sống đang giảm dần và ngày càng nhiều người chuyển sang các cửa hàng nhỏ hơn như cửa hàng tiện lợi hoặc cửa hàng thực phẩm chuyên doanh, kênh mua sắm trực tuyến. Xu hướng này phản ánh rõ sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng đô thị: người dân không còn ưu tiên những chuyến mua sắm lớn mà chuyển sang thói quen mua gọn, mua gần, mua thường xuyên. Giữa tốc độ đô thị hóa nhanh và áp lực công việc, những cửa hàng thực phẩm quy mô nhỏ, phục vụ trong bán kính vài trăm mét đang trở thành lựa chọn tối ưu không chỉ vì sự tiện lợi, mà còn bởi yếu tố minh bạch, an toàn và kiểm soát được chất lượng.
Cạnh tranh gay gắt
Không chỉ được người tiêu dùng lựa chọn vì sự tiện lợi, mô hình cửa hàng thực phẩm quy mô nhỏ còn đang trở thành “mặt trận chiến lược” của nhiều chuỗi bán lẻ cả nội địa lẫn nước ngoài. Theo báo cáo tháng 9-2024 của Công ty Nghiên cứu thị trường B&Company (Nhật Bản), Việt Nam hiện có khoảng 1.374 cửa hàng tiện lợi, nhưng ranh giới giữa siêu thị mini, cửa hàng thực phẩm chuyên doanh và cửa hàng tiện lợi vẫn chưa rõ ràng. Còn theo Bộ Công thương, siêu thị mini có diện tích từ 80m2 trở lên, tối thiểu 500 mã hàng; còn cửa hàng tiện lợi nhỏ hơn, tập trung vào dịch vụ nhanh, gọn và thiết yếu.
Theo chuyên gia bán lẻ Vũ Thị Hậu, các chuỗi ngày càng ưu tiên mô hình nhỏ vì khả năng linh hoạt trong vận hành và tốc độ triển khai. Trong khi mở một siêu thị đòi hỏi thời gian và chi phí lớn, thì ngược lại, cửa hàng dưới 500m2 dễ triển khai hơn rất nhiều. Đây là lý do các chuỗi nội ngoại đều tích cực mở rộng mảng này.
Thực tế thị trường hiện nay cho thấy sự phân hóa rõ nét: các thương hiệu nước ngoài như Circle K, GS25, Ministop vẫn dẫn đầu về doanh thu nhờ lợi thế vốn, công nghệ và dịch vụ đồng bộ. Tuy nhiên, các chuỗi nội địa như Co.op Food lại có lợi thế về mức độ phủ và sự gắn bó với cộng đồng. Nhờ len lỏi trong các khu dân cư, chung cư, khu công nghiệp, kết nối chặt với hệ thống phân phối lớn như Co.opmart, Co.opXtra, Co.op Food giữ được vai trò là “cánh tay nối dài” của hệ sinh thái bán lẻ hiện đại nhưng gần gũi. Cùng với hàng chục ngàn mặt hàng thiết yếu và chính sách bình ổn giá, các cửa hàng Co.op Food không chỉ đáp ứng nhu cầu hàng ngày mà còn góp phần ổn định thị trường trong những thời điểm cao điểm như lễ, tết hoặc khi giá cả biến động.
“Bản đồ” tiêu dùng mới
Sự phát triển nhanh của các cửa hàng thực phẩm quy mô nhỏ không chỉ phản ánh xu hướng tiêu dùng đô thị hiện đại, mà còn đặt ra những yêu cầu mới trong quy hoạch và tổ chức hạ tầng bán lẻ. Bởi khi người dân ngày càng ưu tiên những điểm mua sắm gần nhà, sạch sẽ, minh bạch và dễ tiếp cận, các chuỗi nội - ngoại cũng đồng loạt tăng tốc phủ rộng mạng lưới tại các khu dân cư, chung cư, vùng ven và khu công nghiệp. Bối cảnh đó càng trở nên rõ nét khi TPHCM chính thức trở thành một siêu đô thị với hơn 14 triệu dân và là thị trường tiêu dùng có sức mua lớn bậc nhất cả nước. Chia sẻ tại tọa đàm “Không gian phát triển của TPHCM - Động lực từ xây dựng chuỗi cung ứng và bán lẻ” diễn ra vào tháng 7 vừa qua, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Đại học Fulbright Việt Nam, nhận định, TPHCM hiện chiếm tới 25% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng toàn quốc, đóng vai trò đầu tàu tiêu dùng quốc gia.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý, hạ tầng thương mại vẫn chưa theo kịp đà phát triển. Trong hơn 400 chợ truyền thống của thành phố, phần lớn là chợ hạng 3. Số lượng siêu thị, trung tâm thương mại hiện đại vẫn còn hạn chế, đặc biệt nếu so với các đô thị như Bangkok hay Singapore. Nếu không có bước đi chiến lược, nguy cơ “bình mới, rượu cũ” hoàn toàn có thể xảy ra: mở rộng địa giới nhưng vẫn duy trì mô hình bán lẻ manh mún, thiếu kết nối.
Một trong những giải pháp được đánh giá hiệu quả là tăng cường năng lực cho các mô hình bán lẻ quy mô nhỏ, vốn đang tiếp xúc trực tiếp với người dân mỗi ngày. Không chỉ là xây mới điểm bán, mà còn là chuyển đổi tư duy vận hành: số hóa dòng tiền, kiểm soát tồn kho, chăm sóc khách hàng và tích hợp thanh toán không tiền mặt. Và trong khi nhiều tiểu thương còn loay hoay với ghi chép sổ sách, thì các chuỗi như Co.op Food đã từng bước ứng dụng công nghệ: từ tích điểm điện tử đến quản lý kho theo thời gian thực, giúp nâng cao hiệu quả vận hành cũng như độ minh bạch.
Theo kế hoạch, năm 2025, Co.op Food sẽ mở mới 100 cửa hàng, phủ khắp các khu dân cư, vùng ven, khu công nghiệp, những nơi chưa đủ lớn cho siêu thị, nhưng có nhu cầu mua sắm thường xuyên và ổn định. “Chúng tôi không chỉ mang hàng hóa thiết yếu đến gần người dân, mà còn kết nối nông sản sạch với chuỗi phân phối minh bạch, tạo việc làm và nâng cao chất lượng sống trong các cộng đồng cư dân mới”, đại diện Co.op Food, chia sẻ.
Có thể thấy, những cửa hàng thực phẩm nhỏ là nơi khởi nguồn của thói quen tiêu dùng mới: gần nhà, minh bạch, có trách nhiệm. Không ồn ào như những siêu dự án, nhưng chính mạng lưới cửa hàng bền bỉ như Co.op Food đang âm thầm phủ kín bản đồ tiêu dùng hiện đại, góp phần xây dựng TPHCM trở thành đô thị văn minh, tiện nghi và đáng sống.