Viêm loét lưỡi - miệng thường do các nguyên nhân sau đây:
- Do ăn nhiều chất cay, béo, ngọt, uống nhiều rượu tạo ra nhiệt tổn hại tâm tỳ sinh chứng lở loét ở khoang miệng; do thấp nhiệt (nhiễm trùng) trong miệng có nhiều vết loét trắng làm đau đớn, không ăn uống được; trẻ em bị cam tích, người lớn do suy nhược cơ thể gây ra chứng loét miệng; tinh thần suy nhược, tâm tình uất ức ảnh hưởng đến vị tâm, thận lâu ngày tích nhiệt sinh ra chứng loét miệng - lưỡi. Chứng viêm loét lưỡi - miệng được chia ra các thể:
- Thực hỏa: Do tâm tỳ bị hỏa độc mà sinh ra. Biểu hiện có vết loét sưng đỏ, có mủ, nóng rát, đau nhức, miệng khô, hôi. Chất lưỡi đỏ, rêu vàng, nước tiểu đỏ, cầu táo.
- Hư hỏa: Do vị âm hư, thận âm hư, tân dịch bị hao tổn sinh ra. Biểu hiện có các vết loét sưng đau, chảy máu, lưỡi đỏ. Dễ tái phát khi sức khỏe suy giảm, mệt nhọc.
Dưới đây xin trình bày các bài thuốc theo kinh nghiệm:
1. Viêm vòm miệng:
- Tâm sen 60gr, Cam thảo 20gr, Bồ công anh 10gr. Nấu nước uống cả ngày.
- Đậu xanh 50gr, Cúc hoa 20gr. Sắc với 2 chén nước sôi 10 phút. Để nguội súc miệng nhiều lần trong ngày.
- Mộc nhĩ trắng (nấm mèo) 10gr rửa sạch ngâm nước. Nấu với 30gr đường phèn. Ăn cả nước lẫn cái. Ngày 2 lần.
- Củ cải tươi 300gr rửa sạch, thái nhỏ. Hạt sen 100gr. Nấu với 1 lít nước sôi cho nhừ. Ăn cái và uống nước 3 lần trong ngày.
- Cà dái dê 1 quả, thái nhỏ sao cháy đen. Tán bột mịn, bôi chỗ viêm ngày 3 lần.
2. Viêm lưỡi - lưỡi lở loét:
- Mủ trái chuối (loại nào cũng được) còn non ở trên cây. Cắt núm trái chuối cho chảy mủ đựng vào ly nhỏ. Đầu tiên dùng gạc bọc vào ngón tay trỏ thấm mủ chuối rơ lên lưỡi, chà mạnh cho tróc phần bị tổn thương. Sau đó pha nửa phần mủ chuối với nửa phần mật ong thoa lên lưỡi. Ngày 2-3 lần.
3. Viêm loét lưỡi - miệng:
- Dùng 100gr lá bù ngót tươi rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt. Lấy 1 cục bông gòn ngậm sẵn trong miệng, ngụm một miếng nước cốt rau bù ngót giữ 15 phút, thỉnh thoảng súc miệng và vẫn giữ nguyên nước cốt bù ngót, khi nào mỏi miệng thì nhổ ra. Ngày ngậm 3-4 lần.
4. Viêm loét lưỡi - miệng - nha chu:
- Dùng 100gr vỏ cây xoài còn tươi cạo bỏ vỏ thô bên ngoài, chặt nhỏ + 10gr muối hột. Nấu với 1 lít nước còn lại nửa lít, lọc kỹ. Đổ vào chai thủy tinh nút kín. Lấy 1 cục bông gòn ngậm sẵn trong miệng, ngụm một miếng nước nấu vỏ xoài và muối giữ 15 phút. Thỉnh thoảng súc miệng và vẫn giữ nguyên nước vỏ xoài, khi nào mỏi miệng thì nhổ ra. Ngày ngậm 3-4 lần.
Lương y Nguyễn Công Đức
Khoa Y học cổ truyền - ĐH Y Dược TPHCM
