“Mỏ vàng” văn hóa sáng tạo
Theo các chuyên gia trong nước và quốc tế trao đổi tại Diễn đàn sáng tạo châu Á, vừa diễn ra tại Hà Nội, văn hóa sáng tạo bên cạnh phản ánh bản sắc còn là nguồn lực cốt lõi để châu Á hướng tới phát triển bền vững, công bằng và giàu tính nhân văn.
Tại Việt Nam, nếu năm 2014 chỉ ghi nhận có gần 40 không gian sáng tạo thì đến năm 2025, con số này đã lên đến khoảng 300, trải rộng khắp các địa phương như: Hà Nội, Huế, Lâm Đồng, Đà Nẵng - Hội An và TPHCM, minh chứng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của lĩnh vực sáng tạo.
PGS-TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, nhận định, các quốc gia châu Á có ưu thế khi không bị ràng buộc bởi mô hình cũ, từ đó linh hoạt tạo ra bản sắc mới. Những đô thị như Singapore, Chiang Mai (Thái Lan), Gwangju (Hàn Quốc), Hội An (Việt Nam)…, cho thấy sáng tạo đô thị vừa giúp bảo tồn di sản, vừa thúc đẩy kinh tế và nâng cao chất lượng sống.
Trên thế giới, việc đặt văn hóa, nghệ thuật và cộng đồng ở trung tâm đã trở thành xu hướng quản trị đô thị mới. Không ít thành phố dùng sáng tạo để hiện đại hóa không gian công cộng, khôi phục ký ức đô thị và xây dựng mô hình phát triển bền vững.
Từ phía Việt Nam, bà Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế (Bộ VH-TT-DL), nhấn mạnh, văn hóa sáng tạo vừa là nền tảng tinh thần vừa là nội lực phát triển. Việt Nam hướng tới các giải pháp bản địa hóa, kết hợp chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng, thay vì chỉ học hỏi mô hình quốc tế.
TS Tom Fleming, Giám đốc Tom Fleming Creative Consultancy (Anh), bổ sung rằng chính sách chỉ phát huy hiệu quả khi được chuyển hóa thành hành động thực tế, gắn kết nghệ sĩ, thành phố sáng tạo và cộng đồng để nuôi dưỡng niềm tự hào, thúc đẩy tri thức và đổi mới sáng tạo. Đây là hướng đi Việt Nam hoàn toàn có thể vận dụng để mở rộng bản đồ sáng tạo trong nước.
Mở rộng bản đồ sáng tạo Việt Nam
Hệ sinh thái văn hóa sáng tạo Việt Nam đang phát triển theo hướng mở rộng từ các đô thị lớn đến các vùng di sản và cộng đồng bản địa. Bốn địa phương thành viên Mạng lưới Thành phố sáng tạo của UNESCO là Hà Nội, Hội An, Đà Lạt và TPHCM, đang đi đầu trong việc đưa văn hóa sáng tạo trở thành trung tâm phát triển bền vững.
Mỗi đô thị sở hữu bản sắc riêng, đồng thời thử nghiệm mô hình sáng tạo đô thị từ quản trị di sản, thiết kế công cộng đến kinh tế sáng tạo, mở rộng các không gian sống chất lượng và cộng đồng nghệ sĩ năng động.
PGS-TS Nguyễn Thu Phương cho biết, văn hóa sáng tạo không còn giới hạn trong các đô thị mà đang nảy nở mạnh mẽ ở các cộng đồng địa phương. Như tại Lai Châu, đồng bào Mông, Dao, Hà Nhì tổ chức những workshop thủ công, trình diễn nghệ thuật giữa thiên nhiên, chuyển giao tri thức bản địa qua các trải nghiệm sáng tạo. Những địa danh như Sin Suối Hồ, Sì Thầu Chải, Lao Chải đang trở thành “điểm đến sáng tạo” dựa trên lối sống, thiên nhiên và văn hóa, yếu tố mà đô thị không thể tái tạo.
Trong khi đó, bà Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và Công nghiệp sáng tạo Hội đồng Anh tại Việt Nam, nhấn mạnh, hệ sinh thái sáng tạo Việt Nam đang là một “mỏ vàng tiềm năng” về kinh tế và tinh thần.
Sự kết nối giữa sáng tạo đô thị và sáng tạo bản địa thông qua lễ hội, dự án cộng đồng, không gian công cộng giúp văn hóa trở lại đời sống như một nguồn lực chiến lược.
TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển điện ảnh Việt Nam, giới thiệu hành trình kiến tạo thương hiệu Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng (DANAFF). Dù là một liên hoan phim còn non trẻ, nhưng DANAFF đã sớm ghi những dấu ấn mạnh mẽ đối với khán giả Việt Nam và bạn bè quốc tế, thu hút sự chú ý của các nhà làm phim đến từ nhiều quốc gia.
Từ lần tổ chức đầu tiên năm 2023 đến DANAFF III (2025), quy mô liên hoan đã mở rộng vượt bậc, giới làm phim, nhà đầu tư đổ về, góp phần định vị lại hình ảnh Đà Nẵng - không chỉ là thành phố du lịch, mà còn là đô thị sáng tạo đang hình thành bản sắc văn hóa riêng. “Nếu được duy trì và đầu tư đúng hướng, DANAFF hoàn toàn có thể trở thành “Busan của Việt Nam”, điểm hẹn đầy yếu tố sáng tạo, thu hút nhà sản xuất, đầu tư quốc tế tìm đến không chỉ xem phim, mà còn hợp tác, tìm kiếm dự án...”, TS Ngô Phương Lan nhấn mạnh.
