Năng lực cán bộ là nền móng
Nhìn lại các đợt đổi mới mạnh mẽ về tổ chức, đào tạo, kỷ luật và trách nhiệm trong thời gian qua, có một bài học chung được đúc kết: muốn đất nước phát triển nhanh và bền vững thì phải có đội ngũ cán bộ biết nghĩ lớn, làm thật và dám chịu trách nhiệm.
Theo nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh, đây là yêu cầu rất cao so với trước đây. Với tinh thần lấy sự hài lòng của người dân là thước đo của hiệu quả cơ quan nhà nước, của cán bộ, công chức (đặc biệt là cấp cơ sở), thì công tác cán bộ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Cùng với đó, cấp trên cũng phải đổi mới để làm tốt thể chế, chính sách theo hướng quản trị nhà nước chứ không còn là quản lý nhà nước, lấy nhân dân là trung tâm, là chủ thể...
Từ yêu cầu đó, ông Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng, cán bộ ngày nay không thể chỉ dừng ở thông thạo giấy tờ hay thuần túy thực hiện đúng quy trình thủ tục. Những kỹ năng hành chính truyền thống là cần thiết, nhưng đã “quá hẹp” trước một nền hành chính số vận hành trên dữ liệu, minh bạch và tương tác nhanh. Vì vậy, cán bộ phải có khả năng làm chủ công nghệ, có tư duy đổi mới sáng tạo, phân tích dữ liệu, kỹ năng truyền thông, và đặc biệt là hiểu biết tâm lý xã hội số.
Thực tiễn ở cơ sở cho thấy yêu cầu này đang từng bước đi vào đời sống. Tại phường Tân Hưng (TPHCM), việc trang bị kỹ năng số cho cán bộ đã được thực hiện rất bài bản. Phường Tân Hưng phối hợp Đại học Kinh tế TPHCM đào tạo trí tuệ nhân tạo (AI) cho toàn bộ cán bộ, công chức.
Từ khóa học, đội ngũ cán bộ của phường đã trực tiếp xây dựng mô hình trợ lý ảo hỏi - đáp thủ tục hành chính. Công cụ này đã phục vụ hàng chục ngàn lượt tra cứu, giảm tải đáng kể khối lượng trả lời trực tiếp của công chức và giúp người dân chủ động tiếp cận thông tin. “Chi phí không nhiều, nhưng hiệu quả rất rõ”, Chủ tịch UBND phường Tân Hưng Nguyễn Đức Trí đánh giá.
TPHCM cũng là một trong những địa phương sớm triển khai đào tạo nhân lực AI diện rộng cho cán bộ từ cơ sở đến cấp thành phố. Ở quy mô toàn quốc, Bộ KH-CN đã tổ chức khóa tập huấn trực tuyến kết nối 34 địa phương, trang bị kiến thức đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho đội ngũ cấp xã - lực lượng làm việc trực tiếp nhất với người dân.
Những nỗ lực đó cụ thể hóa thông điệp trong dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng: “Xây dựng đội ngũ cán bộ thích ứng với thời kỳ chuyển đổi số, có khả năng dự báo, sáng tạo và kết nối xã hội”.
Bổ sung góc nhìn về tiêu chuẩn cán bộ, TS Nguyễn Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương, nhấn mạnh yêu cầu kép trong giai đoạn Đảng chuẩn bị nhân sự cho Đại hội XIV: cán bộ có năng lực lãnh đạo, trình độ chuyên môn, nhất là phải có uy tín trong dân, trong Đảng. Cán bộ không chỉ giỏi việc mà phải “sát dân, gần dân”, biết lắng nghe và kịp thời đề xuất chính sách phù hợp. Đi liền với đó là cơ chế giám sát, luân chuyển định kỳ đối với các vị trí nhạy cảm để hạn chế lạm quyền, bảo vệ niềm tin của nhân dân.
Cơ chế mở đường cho cán bộ kiến tạo
Nếu yêu cầu năng lực được xác định là trọng tâm của đội ngũ cán bộ, thì ở bình diện rộng hơn, theo TS Nguyễn Thị Việt Hà (Trường Đại học Sài Gòn), chính sách và cơ chế đang tạo ra đột phá về công tác cán bộ, là một trong những trụ cột quan trọng nhất của quá trình chuẩn bị Đại hội XIV của Đảng.
TS Nguyễn Thị Việt Hà phân tích, những hạn chế kéo dài nhiều năm - như tư duy nhiệm kỳ, sợ trách nhiệm, ngại đổi mới, đánh giá nể nang - đã được nhận diện rõ. Để khắc phục, hàng loạt cơ chế mới trong nhiệm kỳ XIII đã được Trung ương ban hành. Cụ thể, Quy định số 377-QĐ/TW của Bộ Chính trị “về phân cấp quản lý cán bộ và quy hoạch, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, tạm đình chỉ công tác, cho thôi giữ chức vụ, từ chức, miễn nhiệm đối với cán bộ” đã phân cấp mạnh trong công tác cán bộ, đồng thời mở ra cơ chế thay thế những người không phù hợp, khắc phục tư duy “an toàn suốt đời”.
Cùng với hệ thống đánh giá cán bộ theo kết quả đầu ra, Quy định số 89-QĐ/TW của Ban Bí thư ban hành quy trình kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng, giải quyết tố cáo, khiếu nại kỷ luật Đảng của cấp ủy tỉnh và tương đương đến cơ sở; Quy định số 132-QĐ/TW của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án… đang dần khắc phục lối đánh giá dựa vào hồ sơ, thâm niên. Đặc biệt là việc thể chế hóa chủ trương “khuyến khích và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung” thông qua Kết luận số 14-KL/TW và Quy định số 80-QĐ/TW của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử.
Từ góc độ quản trị công, GS-TS Nguyễn Quốc Sửu, Học viện Hành chính và Quản trị công, cho rằng, hiện đại hóa nền hành chính không thể dừng ở quy định bổ nhiệm hay kỷ luật, mà cần tiến tới hệ thống công vụ dựa trên năng lực, minh bạch và có khả năng tự điều chỉnh thông qua giám sát xã hội, trách nhiệm giải trình rõ ràng.
GS-TS Nguyễn Quốc Sửu phân tích, Nghị định số 90/2020/NĐ-CP của Chính phủ đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức đã chuyển trọng tâm đánh giá cán bộ từ định tính sang định lượng, coi kết quả đầu ra là tiêu chí cốt lõi. Theo đó, tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Long An, TPHCM đã thiết lập cơ chế giao việc theo sản phẩm, phân loại công chức dựa trên tiêu chí đầu ra cụ thể và gắn kết quả đó với chế độ khen thưởng hoặc điều chỉnh vị trí công tác.
Tinh thần đào tạo theo vị trí việc làm cũng được cụ thể hóa qua Nghị định số 171/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định về đào tạo, bồi dưỡng công chức. Nhiều địa phương đã triển khai bồi dưỡng cán bộ theo chức danh, đảm bảo mỗi vị trí được trang bị đúng kỹ năng cần thiết, thay vì đào tạo dàn trải.
Theo phân tích của TS Nguyễn Thị Việt Hà, kỳ vọng của Đảng đối với công tác cán bộ không dừng ở việc bồi dưỡng một đội ngũ chuyên nghiệp, mà còn hướng tới xây dựng nền tảng con người làm nguồn lực quyết định sức mạnh quốc gia. Khi cán bộ có tầm nhìn, khả năng lãnh đạo và bản lĩnh chính trị, thể chế sẽ có những cải cách mạnh mẽ, vận hành linh hoạt; và khi đội ngũ biết đổi mới, quốc gia sẽ có khả năng bứt phá, bước vào giai đoạn phát triển mới.
Đồng chí TÔ THỊ BÍCH CHÂU, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam:
Xây dựng đội ngũ cán bộ liêm chính, thực sự vì dân
Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng đặt con người, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, ở vị trí trung tâm của tầm nhìn phát triển đất nước. Đây không chỉ là yêu cầu đổi mới công tác cán bộ mà còn là một chỉ dẫn con đường đi tới một Việt Nam hùng cường, hạnh phúc vào năm 2045 phải bắt đầu từ một đội ngũ lãnh đạo liêm chính, dám chịu trách nhiệm và thực sự vì dân.
Chúng ta đang chuyển từ tư duy “đủ người” sang tư duy “đúng người”; từ quản lý theo tầng nấc sang giảm tầng nấc, giảm đầu mối trung gian để vận hành theo một hệ thống liên thông. Điều này đòi hỏi cán bộ cấp chiến lược phải có tầm nhìn quốc gia; cán bộ cơ sở phải thấm nhuần tinh thần phục vụ. Riêng người đứng đầu các cấp phải liêm chính, phải thực sự là cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân.
Đại biểu Quốc hội TRƯƠNG TRỌNG NGHĨA (TPHCM):
Khách quan, công tâm khi bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo
Mục tiêu của chúng ta là toàn bộ nền kinh tế phải chuyển nhanh, chuyển mạnh sang mô hình tăng trưởng, nếu không chúng ta sẽ đánh mất cơ hội gia nhập các quốc gia phát triển trong kỷ nguyên mới của nhân loại. Trong quá trình đó, một thách thức rất lớn mà chúng ta phải vượt qua chính là yếu tố con người, là nguồn nhân lực - nhân tố quyết định thành bại của mọi đường lối, chủ trương và pháp luật.
Riêng về đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, việc phân cấp, phân quyền hiện chưa đi đôi với phân bổ đủ nguồn lực về nhân sự, tài chính, công nghệ và cơ sở vật chất. Đáng chú ý, tác động về tâm lý, tư tưởng của cán bộ, công chức, viên chức, nhất là những người đang giữ chức vụ lãnh đạo, là vấn đề cần quan tâm.
Trong việc bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo các ngành, các cấp, nên áp dụng những tiêu chuẩn, tiêu chí, cách thức khoa học và hợp lý để đánh giá, tuyển chọn bằng những thước đo khách quan, công tâm, vì lợi ích cao nhất của đất nước.
