Tổn thương sâu sắc, đó là cảm nhận đầu tiên của tôi khi chỉ mới bắt đầu những ngày hè chiến dịch nhận được tin 3 thanh niên tình nguyện Mùa hè xanh Đại học Ngoại thương ra đi khi đang tham gia chiến dịch tại Quảng Ninh. Càng tổn thương hơn, khi có một số ý kiến trên các diễn đàn đòi “khai tử” một chiến dịch tình nguyện gắn liền với sự trưởng thành của bao thế hệ thanh niên cả nước.
1. Năm 1997, trước yêu cầu của xã hội, nhiệm vụ của tổ chức, từ thực tiễn khả năng làm được của sinh viên 3 mùa trước, chiến dịch Ánh sáng văn hóa hè với chủ yếu là xóa mù chữ, đã trở thành chiến dịch tình nguyện (ban đầu còn là tự nguyện) Mùa hè xanh, với nhiều nội dung hơn, đa năng, phù hợp với nhu cầu địa phương và khả năng chuyên môn của sinh viên.
Năm 2000, yêu cầu đổi mới được nâng lên cao hơn nữa với những đội hình gắn với chuyên môn sinh viên của từng trường. Những đội hình xây dựng cầu đường, nhà dân, vườn thuốc nam, y bác sĩ, dạy ngoại ngữ, truyền thông môi trường, văn hóa văn nghệ… kể cả lĩnh vực khó như tư vấn dự án kinh tế, kế hoạch sản xuất kinh doanh cũng đã triển khai và trở thành đặc sản của sinh viên tình nguyện.
Chiến sĩ tình nguyện ở TPHCM tặng và lắp đặt miễn phí máy lọc nước phèn cho người dân huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh trong chiến dịch Mùa hè xanh 2014. Ảnh: TUẤN VŨ
Cảm giác cứ khoảng 3 năm là phong trào tình nguyện TPHCM lại trăn trở, lột xác để hiệu quả ngày càng cao hơn trước đòi hỏi của cuộc sống, trước nhu cầu trưởng thành của thanh niên. Tình nguyện không chỉ có sinh viên với Mùa hè xanh. Tình nguyện còn có Hoa phượng đỏ của học sinh (1997), Hành quân xanh của người lính vũ trang (2000), Kỳ nghỉ hồng của công nhân (2001). Tình nguyện không chỉ có dịp hè mà giờ còn có tình nguyện thường xuyên, tình nguyện theo mùa (Xuân tình nguyện, Áo ấm mùa đông, Tết yêu thương, Trung thu ấm áp, Cây mùa xuân); tình nguyện theo những vấn đề, dự án của đất nước (trí thức trẻ phục vụ Côn Đảo 1996, Tiếp sức mùa thi 1996, đường dây 500KVA, tham gia xây dựng nông thôn mới 2008…).
20 năm mang tên Mùa hè xanh, 23 năm các chiến dịch tình nguyện trong thời kỳ đổi mới, cũng có những tai nạn xảy ra trong quá trình thực hiện chiến dịch, nhưng có hậu quả nặng như vừa rồi không? Không! Vậy sao đạt được điều đó? Đó là một bài học kinh nghiệm rất sâu, để người tham gia tình nguyện phải thấy tự hào, phải thấy được trải nghiệm trưởng thành; để xã hội được nhiều hơn là mất.
2. Có thể nói, đối với thế hệ chúng tôi, tình nguyện là không đòi hỏi, bất cứ ai cũng có thể làm tình nguyện, tùy thời gian, năng lực, tâm sức, khả năng của mình. Tình nguyện bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì, không cần hỏi lý do tại sao, miễn làm việc có ích mà người dân, cuộc sống ở những nơi khó khăn hơn đang cần.
Từ một thằng nhỏ nhút nhát, ngại giao tiếp, đổ mồ hôi khi nói về một vấn đề gì đó, tôi đã chinh phục từng chặng đường trưởng thành đến ngày hôm nay và tôi biết tôi sẽ còn tiếp tục. Hạnh phúc đó cũng nhờ hiểu đúng về tình nguyện, được bạn bè, các anh chị đi trước dẫn dắt, huấn luyện, là tự rèn luyện để đáp ứng cái yêu cầu cao hơn mà mình tự đặt ra.
Có những quyết định khiến nhiều người cho là không tưởng, nhưng đối với tôi, nó có thể thực hiện được và phải suy nghĩ, đắn đo, chuẩn bị nhiều để có được quyết định đó. Không có quyết định sai, chỉ có sự chuẩn bị cho quyết định đó đã không đầy đủ, đã sai. Ai cũng phải có trách nhiệm với từng quyết định của mình.
Vậy đi tình nguyện, tôi đã làm gì? Thứ nhất, tình nguyện phải trên tinh thần bất vụ lợi. Đừng hỏi làm tình nguyện để được gì, mất gì, phải có gì từ cá nhân, tổ chức khác. Nếu trong suy nghĩ bạn có điều đó, nên suy nghĩ lại.
Thứ hai, tôi phải biết tôi có sở trường gì, có chuyên môn gì, có khả năng gì? Không ai giỏi toàn diện cả. Bản thân người tình nguyện cũng phải có ít nhất 1 sở trường phù hợp với yêu cầu của tình nguyện, tức năng lực, khả năng đáp ứng với nhu cầu.
Thứ ba, tôi có dành thời gian, dành tâm huyết phù hợp với nhu cầu tình nguyện đang cần khả năng đó của tôi hay không? Có sẵn sàng chấp nhận thử thách mới hay không?
Thứ tư, việc đi tình nguyện của tôi có gây khó khăn cho người khác không? Do sức khỏe không đảm bảo cho tình nguyện, do không quen cách sống của địa phương nơi đến, do không thể hòa hợp với đồng đội, do nếp sống về khuya… Nếu có, muốn đi, phải sửa, phải học để phù hợp.
Thứ năm, bạn có chuẩn bị nguồn lực, đặc biệt là kinh phí trang trải cho những ngày đi tình nguyện không? Kinh phí cá nhân, kinh phí đóng góp, kinh phí để mua vật phẩm, hàng hóa thực hiện tình nguyện. Nguồn từ đâu? Từ tự bạn làm việc, dành dụm, từ vận đồng nguồn lực xã hội, từ chương trình dự án…
Với tôi, với năm yếu tố trên, bạn đã có hành trang cơ bản để lên đường đi tình nguyện.
GIANG NGỌC PHƯƠNG
Nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Sinh viên TPHCM
