Trong các chuyến đò mẹ Suốt đưa bộ đội qua sông những năm tháng chống Mỹ, có một thiếu niên đã cùng mẹ chèo thuyền trong mưa bom bão đạn. Người thiếu niên đó, nay đã 62 tuổi, là ông Lại Tấn Chuyên, sống khiêm nhường trong căn nhà giản dị bên đường Hồ Chí Minh ở phường Đồng Sơn, TP Đồng Hới thì ít người biết đến.

Cùng mẹ Suốt đưa quân sang sông

Lại Tấn Chuyên chèo đò cùng mẹ Suốt (trái) (Ảnh tư liệu)

Giữa sông Nhật Lệ, mẹ Suốt đã cật lực lèo lái con thuyền trong muôn trùng lửa đạn. Trên những chuyến đò xuyên bom, xuyên đạn như thế, có một thiếu niên đã chèo đò hỗ trợ mẹ Suốt đưa quân sang sông. Đó là ông Lại Tấn Chuyên, người cùng làng với mẹ.

Lại Tấn Chuyên thuộc đội 3 phòng (phòng gian, phòng hỏa, phòng tai nạn) do Xã đội Bảo Ninh thành lập. Bí thư Đảng ủy xã thời chống Mỹ là ông Trương Hoa đã cử Lại Tấn Chuyên lên đò mẹ Suốt cùng vững tay chèo đưa bộ đội sang sông trong hoàn cảnh bão lửa.

Mẹ Suốt là người cầm lái, chèo đò, còn Lại Tấn Chuyên đảm đương việc chèo phách, làm lực để đẩy đò vượt những đợt sóng do bom dội.

Những năm tháng chèo đò với mẹ Suốt là những tháng ngày không bao giờ phai trong tâm trí của lão ngư già Lại Tấn Chuyên. Ông kể: “Được chèo đò với mẹ Suốt là vui. Thời gian đó cực khổ. Có cơm, có khoai là hai mệ cháu cùng chia ngọt sẻ bùi. Mệ Suốt hay nhường tui phần nhiều, còn mình phần ít rồi nói: Mi sức trai tráng. Ăn khỏe còn lớn nữa để chiến đấu”.

Thời đó, ngoài chèo đò đưa bộ đội sang sông, những chuyến đò của mẹ Suốt và Lại Tấn Chuyên còn phục vụ hai tàu hải quân trực chiến trên sông Nhật Lệ. Mỗi lần bình yên, ông Chuyên lại đi khắp làng chặt lá dừa về ngụy trang cho tàu chiến, những lúc bão lửa nổi lên, ông lại cùng mẹ Suốt chèo đò đưa thương binh vào bờ.

Vào tháng 12-1965, một nhà quay phim của điện ảnh quân đội đã qua sông trên con đò ấy. Và những thước phim quay được đã dựng thành phim phóng sự do Xưởng phim Quân đội sản xuất cùng năm với tựa đề “Mỹ muốn chơi với lửa, Mỹ sẽ thiêu thân”.

Bộ phim đã công chiếu rộng rãi trong cả nước và trên thế giới lúc bấy giờ. Trong phim, hình ảnh mẹ Suốt và Lại Tấn Chuyên trên con đò lịch sử được khắc họa rõ nét. Chính hình ảnh đó đã trở thành hình ảnh không thể thiếu trong mục “Ngày này năm xưa” của Đài Phát thanh Truyền hình Quảng Bình.

Cuộc sống bên đường Hồ Chí Minh

Lại Tấn Chuyên sau những ngày cùng mẹ Suốt chèo đò với hàng ngàn chuyến an toàn trên sông Nhật Lệ đã gia nhập Thanh niên xung phong. Một thời gian sau, ông xuất ngũ, làm xã viên HTX Cơ khí Đồng Lực, Đồng Sơn, Đồng Hới. Khi HTX giải tán, ông đi biển cùng con cháu. Nay không đủ sức đi biển, ông lại về làm quán bán lồng và chim cảnh ở Tiểu khu 9, phường Đồng Sơn, Đồng Hới, Quảng Bình.

Người chèo đò với mẹ Suốt nay đã già, sống giản dị với nghề đan lồng chim

Lại Tấn Chuyên đã lục lọi lại những giấy tờ nhàu nát, úa vàng trong chiếc ba lô cũ bỏ quên dưới đáy tủ từ lâu. Đó là những chứng từ nằm viện thời ông còn trong quân ngũ do bị đạn bắn bị thương trong khi làm nhiệm vụ tại làng Ho, Lệ Thủy.

Với những giấy tờ đó, ông được hưởng chế độ trợ cấp thương binh 4/4. Ngày nhận được chế độ trợ cấp ông đã chở đầy một mâm hoa quả sang mộ mẹ Suốt thắp hương và trò chuyện đến khuya mới về.

Người đàn ông một thời bám sông, xuyên đạn, xuyên bom này cũng đã hơn một lần đi làm thành tích kháng chiến cho bản thân nhưng không được cơ quan chức năng công nhận. Trong khi đó có đến hơn 12 chữ ký của các cấp, kể cả Ban Tuyên giáo tỉnh Quảng Bình cũng xác nhận chữ ký cho ông nhưng đơn vị khen thưởng không công nhận. Không giải thích, ông đành gói ghém lại những chữ ký đó, cất cẩn thận ở nơi trang trọng như một bằng khen cho riêng bản thân mình.

Ngày gặp ông, ông cho tôi xem cuốn phim tài liệu: “Phía sau người anh hùng” do Đài Truyền hình Quảng Bình sản xuất. Trong phim có trích lại những hình ảnh tư liệu của Xưởng phim Quân đội. Đó là những hình ảnh rất chân thực trên dòng sông Nhật Lệ khi người thanh niên Lại Tấn Chuyên cùng mẹ Suốt chèo đò vượt sông trong bom đạn của kẻ thù.

Đoạn phim đã cho người xem sống lại những tháng ngày của cuộc chiến tranh khốc liệt trên dòng Nhật Lệ có những người anh hùng như mẹ Suốt, như Lại Tấn Chuyên hiên ngang và bình thản. Một Lại Tấn Chuyên quần cộc, mồ hôi nhễ nhại, dang rộng cánh tay dốc sức chèo đò.

Và một hình ảnh đối lập với con đò, với mẹ Suốt, với Lại Tấn Chuyên là máy bay Mỹ và bom đạn ngút trời. Ba hình ảnh ấy mãi không phai trong tâm trí Lại Tấn Chuyên. Phim kết thúc, ông già Lại Tấn Chuyên rưng rưng nước mắt nghĩ về người mẹ anh hùng Nguyễn Thị Suốt đã hy sinh bên dòng sông Nhật Lệ.

Chia tay ông, tôi băn khoăn: “Mẹ Suốt có công lớn, thành anh hùng. Sao ông không được nhắc đến?”. Ông bình dị trả lời: “Mẹ là người có tuổi, ngoài 60 mà còn chèo đò đưa quân, được phong anh hùng là xứng đáng. Còn tôi chèo phách giúp mẹ là chuyện bình thường thôi mà!”. Vâng, với ông là bình thường nhưng nhiều người vẫn xem ông như huyền thoại sống bên bến đò mẹ Suốt. 

Minh Phong