Hiệp ước Schengen - hiệp ước tự do đi lại giữa các nước tham gia không cần visa – một lần nữa gây bất đồng sau khi Liên minh châu Âu (EU) vừa lên tiếng cáo buộc Chính phủ Anh can thiệp vào vấn đề du lịch phúc lợi, đồng thời bác bỏ yêu cầu của chính phủ các nước Anh, Đức, Áo và Hà Lan kêu gọi thắt chặt hơn các quy định về quyền cư trú do lo ngại về làn sóng di cư tự do.

• Các nước giàu lo lắng

Giữa Anh và Ủy ban châu Âu (EC) đang xảy ra cuộc chiến pháp lý về kế hoạch thắt chặt việc sát hạch cư trú nhằm quyết định liệu các công dân EU có được quyền hưởng các khoản phúc lợi ở Anh hay không. Bộ trưởng Nội vụ Anh Theresa May mong muốn EU thay đổi quy định về quyền cư trú ban hành năm 2004, nhằm cho phép chính phủ nước này có cách tiếp cận mạnh mẽ hơn đối với những người có ý định đến Anh chỉ để lợi dụng hệ thống phúc lợi. Theo bà Theresa May, việc lợi dụng quyền di cư tự do không chỉ là vấn đề của Anh mà còn đòi hỏi nỗ lực chung của tất cả các nước châu Âu khác. Tuy nhiên, EC đã bác bỏ yêu cầu sửa đổi quy định, cáo buộc Chính phủ Anh can thiệp vào vấn đề “du lịch phúc lợi” mà không đưa ra bất cứ bằng chứng nào chứng minh được rằng công dân của các nước EU khác đang lợi dụng quy định di cư tự do để trục lợi.

Người Bulgaria vẫn còn chờ để được vào khu vực Schengen.

Không chỉ có Anh, hiện Hà Lan, Đức và Phần Lan cũng phản đối việc gia nhập khu vực miễn thị thực Schengen của hai nước trên. Trước đó Đức, Áo và Hà Lan cũng đã đề nghị EC xem xét lại các quy định của EU về quyền di cư tự do, vì lo ngại rằng khi hai nước Balkans này giành được quyền di cư tự do đầy đủ vào năm 2014 sẽ xảy ra tình trạng bùng nổ “du lịch phúc lợi”, theo đó công dân từ các nước châu Âu nghèo sẽ di cư sang các nước giàu có hơn để hưởng các khoản phúc lợi xã hội.

Trong khi đó, Ủy viên châu Âu phụ trách các vấn đề nội khối Cecilia Malmstrom cho rằng, trong thời buổi khủng hoảng, việc công dân EU tìm cách cải thiện cuộc sống tại một quốc gia thành viên khác có điều kiện tốt hơn là điều bình thường.

• E ngại từ Bắc Phi

Các quốc gia trong khối Schengen cho rằng, để gia nhập khu vực, cả hai nước Bulgaria và Romania cần phải trấn áp nạn tham nhũng và các loại tội phạm có tổ chức kiên quyết hơn nữa. Tại một cuộc họp báo mới đây, Bộ trưởng Nội vụ Đức Hans-Peter Friedrich cho biết công dân Đức sẽ chỉ chấp nhận mở rộng khu vực Schengen khi các yêu cầu cần thiết được đáp ứng đủ.

23 năm sau khi ra đời, khu vực Schengen không còn là khu vực thúc đẩy hoạt động giao thương và du lịch của châu Âu, sự tự do đi lại không có kiểm soát đã tạo ra những kẽ hở làm gia tăng tình trạng tội phạm xuyên quốc gia và làn sóng nhập cư gây áp lực cho nhiều nước tham gia Hiệp ước Schengen. Các nước Tây Âu giờ không chỉ đối mặt với cuộc khủng hoảng ngăn chặn dòng người nhập cư từ những nước Đông Âu mà còn lo ngại làn sóng nhập cư trái phép và tội phạm từ Bắc Phi tới sau những cuộc khủng hoảng chính trị gần đây. Bên cạnh đó, nhiều công dân của không ít nước Tây Âu nhìn thấy nguy cơ mất việc làm vào tay người dân từ những nước EU mới. Tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên tốt nghiệp ở Anh hiện nay lên đến 20%.

Mở rộng mang lại cho EU không chỉ lợi thế về chính trị mà còn tạo một thị trường rộng lớn hơn nhưng đi kèm theo luôn là thách thức về nhất thể hóa. Sự nhất thể hóa này liệu có đạt được sự đồng thuận không khi mà Bộ trưởng Nội vụ Đức Hans-Peter Friedrich đã cam kết ủng hộ Anh trong cuộc chiến pháp lý với EC, đồng nghĩa với việc gia tăng sức ép lên EC. 

Hạnh Chi (tổng hợp)