Sáng 5-12, HĐND TPHCM phối hợp ĐHQG TPHCM tổ chức Hội thảo khoa học “Vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp - thực trạng tại TPHCM và giải pháp”.
Vẫn khó về nhân sự
Tại hội thảo, lãnh đạo các địa phương, đơn vị chia sẻ thực trạng vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở địa phương mình.
Bí thư Đảng ủy phường Thủ Đức Mai Hữu Quyết cho biết, công việc ở cấp phường hiện nay mang tính chuyên môn sâu, vì phải đảm trách cả những nhiệm vụ trước đây thuộc cấp quận, thậm chí một số nhiệm vụ phân cấp từ thành phố.
Đội ngũ công chức từng làm việc tại TP Thủ Đức (trước đây) đã quen với cường độ và tính chất công việc, nhưng cán bộ phường thì chưa từng tiếp cận, khiến chất lượng công chức không đồng đều.
Dù trình độ chuyên môn đều đạt đại học, song kinh nghiệm và kỹ năng xử lý hồ sơ - thủ tục mới là vấn đề lớn. Theo Bí thư Đảng ủy phường Thủ Đức, để xử lý “tròn trịa” một hồ sơ, cán bộ cần ít nhất vài tháng đến nửa năm trải nghiệm.
Khi pháp luật chưa quy định rõ nhiều tình huống phát sinh, cán bộ buộc phải vận dụng kinh nghiệm, nghiên cứu hoặc học hỏi cách xử lý của các cơ quan trước đây, tạo ra áp lực lớn về chất lượng nhân sự.
Khó khăn tiếp theo là triển khai thủ tục hành chính trên môi trường số theo Nghị quyết 57. Dù các thủ tục đã được số hóa, nhưng người dân chưa quen thao tác, buộc phường phải tổ chức “bình dân học vụ số”, lập tổ cộng đồng số đến từng khu phố để hướng dẫn sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Đây vừa là nỗ lực, vừa là gánh nặng thêm cho cơ sở.
Bà Phạm Thị Tuyết Trinh, Chủ tịch UBND xã Phước Hải cho biết, địa phương được tạm giao 63 biên chế nhưng hiện mới có 50 người làm việc. Xã chưa được chủ động tuyển dụng bổ sung do phải chờ giao biên chế chính thức.
Mặc dù Nghị định 173 cho phép ký hợp đồng thực hiện công việc chuyên môn, nhưng đến nay vẫn chưa thể triển khai vì thiếu hướng dẫn về kinh phí và quy trình. Những lĩnh vực nóng như đất đai, quy hoạch, tài nguyên… đang thiếu nhân sự nghiêm trọng.
Trong khi đó, khối lượng công việc ở lĩnh vực đất đai, tài nguyên, môi trường tại xã rất lớn. Theo hướng dẫn, mỗi vị trí việc làm được bố trí 2 công chức, nhưng cán bộ phải cùng lúc xử lý hồ sơ, quản lý địa bàn, phối hợp xác minh hiện trạng, tham gia bồi thường giải phóng mặt bằng. Khi có dự án đi qua địa bàn, áp lực tăng cao.
Dù cấp xã ở nhiều tỉnh đã thành lập các đơn vị sự nghiệp như ban quản lý dự án hay đơn vị bồi thường giải phóng mặt bằng, xã Phước Hải vẫn chưa thể triển khai do thiếu hướng dẫn.
PGS-TS Cao Vũ Minh, Trường Đại học Kinh tế - Luật, cho biết, sau sáp nhập, phường - xã được giao thêm hơn 1.065 nhiệm vụ, chưa kể phân cấp, ủy quyền. Trung bình mỗi phòng chuyên môn phải đảm đương 95 nhiệm vụ. Mỗi công chức gánh khoảng 10 đầu việc. Đây là sức ép lớn trong bối cảnh các quy định pháp luật liên tục thay đổi.
Theo ông, để thu hút nhân lực chất lượng cao, không thể chỉ dựa vào biên chế hay ngạch bậc, bởi nhóm nhân lực này đề cao sáng tạo và tác động xã hội thực chất. Pháp luật cần trở thành “thỏi nam châm” thu hút và giữ chân người tài trong khu vực công.
Hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực và đồng bộ hạ tầng
Bà Nguyễn Thị Tú Thanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), cho biết, sau 5 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cả nước đã kiện toàn tổ chức bộ máy và nhân sự, bảo đảm thông suốt, không để xảy ra khoảng trống pháp lý hay lãnh đạo.
Tuy nhiên, thực tiễn vẫn phát sinh nhiều khó khăn. Một số quy định phân cấp, phân quyền còn khác nhau giữa luật và nghị định, gây lúng túng trong triển khai ở địa phương. Đây là vấn đề cần được rà soát và thống nhất.
Cả nước hiện có 136.261 cán bộ, công chức tại 3.321 xã, phường, đặc khu, bình quân 41 người/xã. Trong đó, 94,6% có trình độ phù hợp, 5,4% chưa phù hợp. Thực tế diễn ra tình trạng “vừa thừa vừa thiếu”, đặc biệt thiếu nhân lực có chuyên môn trong các lĩnh vực mới như công nghệ thông tin, tài chính, y tế, xây dựng, giáo dục.
Đây là thách thức lớn khi chính quyền cơ sở phải đảm nhiệm khối lượng công việc lớn hơn nhưng chất lượng nhân lực chưa đồng đều.
Hạ tầng kỹ thuật từ Trung ương đến cấp xã cũng chưa được kết nối đồng bộ, gây khó khăn trong liên thông dữ liệu và cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình.
Trong khi đó, năng lực chuyển đổi số của cán bộ cơ sở còn hạn chế, trong khi lượng công việc và nhu cầu xử lý thủ tục hành chính tại cấp xã lại tăng nhanh. Những yếu tố này khiến tiến trình hiện đại hóa nền hành chính bị kéo chậm.
Theo bà Tú Thanh, nguyên nhân chủ yếu là thời gian chuẩn bị ngắn, mô hình mới, khối lượng công việc lớn và yêu cầu điều chỉnh văn bản pháp luật liên tục, nên khó tránh khỏi độ trễ.
Do đó cần khẩn trương rà soát, ban hành văn bản pháp luật để xử lý mâu thuẫn, chồng chéo, lấp đầy khoảng trống pháp lý ở các lĩnh vực trọng tâm.
Cùng với đó, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về pháp luật, quản trị công, chuyển đổi số; ưu tiên ngân sách và huy động xã hội hóa để nâng cấp trụ sở, trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin.
5 giải pháp điều phối cán bộ
Theo ông Nguyễn Tấn Phong, Phó Giám đốc Sở Nội Vụ TPHCM, tổng biên chế TPHCM được giao là gần 12.000 người, nhưng hiện chỉ có khoảng 9.500 người.
Tuy nhiên, qua rà soát, đội ngũ thừa khoảng 956 người, chủ yếu ở các vị trí thuộc Phòng Văn hóa - xã hội; thiếu khoảng 900 người ở các vị trí chuyên sâu như y tế, môi trường đô thị, đất đai xây dựng, công nghệ thông tin… dẫn đến bị động.
Do đó, thành phố thực hiện 5 giải pháp điều phối cán bộ. Đó là sắp xếp ngay trong nội bộ cấp xã; sắp xếp từ xã này qua xã khác; điều từ khối Đảng, MTTQ và các đoàn thể sang; điều từ các sở, ngành thành phố về phường, xã, đặc khu.
