Thí sinh diện ưu tiên không mặn mà tuyển thẳng

Quy chế tuyển sinh đại học của Bộ GD-ĐT cho ưu tiên xét tuyển thẳng thí sinh thuộc các huyện nghèo, huyện biên giới, hải đảo vào các trường đại học, cao đẳng (ĐH-CĐ) suốt 8 năm qua. Chính sách này đã tạo sự phấn khởi không chỉ cho thí sinh mà cho cả các địa phương về bài toán đào tạo nguồn nhân lực. Thế nhưng, những năm gần đây, thí sinh đăng ký xét tuyển thẳng giảm dần, thậm chí trúng tuyển vào học rồi bỏ ngang.   
Bỏ học nhiều 

Tổng kết năm đầu tiên thực hiện chính sách này (2012), Bộ GD-ĐT thống kê cả nước đã xét tuyển được 2.435 thí sinh vào ĐH và 203 thí sinh vào CĐ. Số thí sinh trúng tuyển trong các năm 2013, 2014 và 2015 vào các trường tăng lên rất nhiều do bổ sung thêm đối tượng thuộc 22 huyện diện đặc biệt khó khăn, huyện biên giới và hải đảo của khu vực Tây Nam bộ và thí sinh là người đồng bào dân tộc rất ít người. Vậy nhưng, thực tế tỷ lệ thực học so với số thí sinh trúng tuyển là khá thấp.

Đáng nói hơn, từ năm 2017 đến nay, số thí sinh đăng ký thuộc diện này gần như không có. Tìm hiểu tại các trường ĐH-CĐ tại TPHCM, giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2017, số thí sinh các huyện nghèo được tuyển thẳng là 1.312 nhưng vỏn vẹn chỉ có 77 thí sinh theo học. Riêng các trường thành viên của ĐH Quốc gia TPHCM xét 193 thí sinh trúng tuyển, chỉ có 27 thí sinh theo học. Trường ĐH Tài chính Marketing TPHCM có 188 thí sinh trúng tuyển, chỉ có 13 thí sinh theo học.

Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM có 3/179 thí sinh trúng tuyển theo học (đặc biệt năm 2015, toàn bộ 103 thí sinh trúng tuyển đều bỏ học). Trường Đại học Sài Gòn có 3/125 thí sinh trúng tuyển theo học. Trong khi đó, tại Trường ĐH Cần Thơ, số lượng thí sinh đăng ký và trúng tuyển thẳng cao nhất nhưng số thí sinh theo học cũng ít ỏi. Trong năm 2014, trường có hơn 2.000 thí sinh trúng tuyển nhưng cuối cùng chỉ có 700 em theo học. 

Theo quy định, trước khi vào học ĐH chính thức, thí sinh trúng tuyển thẳng theo diện ưu tiên xét tuyển phải học bổ sung kiến thức chương trình phổ thông một năm. Trước thực tế này, nhà trường đưa ra 2 gợi ý để thí sinh lựa chọn: nếu học ĐH thì các em phải đóng học phí cao hơn 1,5 lần; nếu dự thi tuyển sinh vào ngành mà các em chọn thì học phí sẽ bằng hệ đại trà (riêng học ngành Sư phạm sẽ được miễn học phí).

Do đó, đây cũng là yếu tố khiến nhiều thí sinh không muốn học hoặc học rồi bỏ ngang giữa chừng. Trong năm 2015, tại rất nhiều cơ sở đào tạo như Học viện Hành chính quốc gia cơ sở TPHCM, Trường ĐH Kinh tế TPHCM, Trường ĐH Giao thông vận tải TPHCM, Trường CĐ Kinh tế Kỹ thuật TPHCM, Trường CĐ Y tế Bình Dương…, thí sinh trúng tuyển đều bỏ học. Riêng các năm 2018 và 2019, toàn bộ các trường tại TPHCM chỉ có duy nhất một thí sinh trúng tuyển theo diện thí sinh vùng đặc biệt khó khăn và được gửi đến Trường Dự bị ĐH TPHCM (quận 5) để đào tạo.

Chính sách chưa đồng bộ

Theo Th.S Hứa Minh Tuấn, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính Marketing TPHCM, chính sách tuyển thẳng thí sinh vùng đặc biệt khó khăn vào ĐH-CĐ là rất nhân văn. Song, khi thực hiện có rất nhiều bất cập mà Bộ GD-ĐT chưa tính toán cho phù hợp. Chính vì vậy mà từ năm 2018 đến nay hầu như không có thí sinh nào đăng ký theo học. Cái khó của thí sinh diện này là vấn đề tài chính, mà học phí là trở ngại lớn nhất.

Trở ngại tiếp theo là các em đều ở những vùng khó khăn, dù có học bổ sung kiến thức một năm nhưng khi vào chương trình ĐH-CĐ chính thức các em vẫn theo không kịp, bởi đa phần các em có học lực rất yếu. Lãnh đạo nhiều trường ĐH-CĐ cũng cho rằng, việc tạo điều kiện cho thí sinh vùng khó khăn có cơ hội tiếp cận ĐH là chính sách đúng đắn của Nhà nước. Nhưng cùng với đó, không chỉ Bộ GD-ĐT mà các bộ ngành cùng địa phương phải ngồi lại để cùng nghiên cứu các lời giải như: nhu cầu từng ngành nghề phù hợp với địa phương, đầu ra như thế nào cho người học, bài toán học phí…

Theo TS Nguyễn Thanh Sơn, nguyên Hiệu trưởng Trường Dự bị ĐH TPHCM, trước đây, trường tiếp nhận toàn bộ thí sinh do các trường gửi đến. Chương trình học bổ sung kiến thức giống như chương trình dự bị ĐH, đó là những kiến thức chương trình THPT. Tuy nhiên, trong đó có miễn giảm một số môn không cần thiết theo yêu cầu của từng trường. Sau một năm, sẽ kiểm tra và kết quả đánh giá sẽ gửi về cho các trường ĐH-CĐ quyết định. Về học phí, do không có quy định nên các em phải đóng học phí theo hướng dẫn của Nghị định 49 (hiện nay là Nghị định 86). 

Năm 2020, quy chế tuyển sinh đại học của Bộ GD-ĐT vẫn tiếp tục duy trì chính sách tuyển thẳng cho đối tượng thí sinh thuộc các huyện nghèo, huyện biên giới, hải đảo. Đã 8 năm thực hiện, Bộ GD-ĐT cần phải có tổng kết, đánh giá để đề xuất với Chính phủ những giải pháp phù hợp hơn, nhằm phát huy hiệu quả từ chính sách nhân văn của Nhà nước.