Phổ cập AI cho giáo viên: Từ chủ trương chính sách đến hệ sinh thái ứng dụng thực tiễn

Từ chủ trương đến hành động quyết liệt

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 281/NQ-CP của Chính phủ đã xác định nhiệm vụ trọng tâm là "chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo".

Trước chủ trương cấp thiết này, ngành giáo dục đã quyết liệt vào cuộc, chủ động xây dựng lộ trình tích hợp AI một cách bài bản, đảm bảo cả về năng lực chuyên môn lẫn hành lang pháp lý.

Về mặt chuyên môn và lộ trình, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cho biết Bộ GD-ĐT đang nghiên cứu các phương án tích hợp AI ở bậc THPT dựa trên 3 trụ cột chính: Khung chính sách nhất quán, chương trình và tài liệu linh hoạt, nguồn lực đủ mạnh.

Các bước đi cụ thể đang được triển khai. "Khung năng lực AI" cho học sinh và giáo viên THPT đã được thẩm định và dự kiến triển khai sớm. Về chương trình, các giải pháp đang được xem xét bao gồm: lồng ghép nội dung AI vào các môn học hiện hành, coi AI là một phần của môn Tin học, hoặc phát triển thành môn học độc lập. Theo lộ trình, năm học 2025 - 2026 sẽ thí điểm giáo dục AI tại một số trường, làm cơ sở để nhân rộng toàn quốc.

Về mặt đạo đức và hành lang pháp lý, tầm quan trọng của một khung chính sách nhất quán cũng được các cấp quản lý đặc biệt nhấn mạnh. Phát biểu tại Tọa đàm "Đẩy mạnh ứng dụng AI trong giáo dục và đào tạo - Những lợi ích và thách thức" ngày 25-10, đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đã đề nghị Bộ GD-ĐT và Bộ KH-CN sớm tham mưu Chính phủ ban hành "Khung đạo đức AI trong trường học".

Những động thái quyết liệt và song hành này cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng của ngành giáo dục, đảm bảo cả về chuyên môn lẫn đạo đức ứng dụng, trước khi chính thức đưa AI vào giáo dục phổ thông.

Sự hưởng ứng mạnh mẽ từ địa phương và các tổ chức

Trước định hướng rõ ràng từ Bộ GD-ĐT, nhiều Sở GD-ĐT đã nhanh chóng hành động, chủ động tìm kiếm các giải pháp và đối tác để tổ chức tập huấn cho giáo viên.

Đồng hành cùng ngành giáo dục với tư cách là một đối tác chiến lược, Khan Academy Vietnam (KAV) đã sớm triển khai triết lý "hiểu biết về AI" của mình. Chia sẻ về quan điểm này, ông Đỗ Ngọc Minh, đồng sáng lập KAV, cho biết: “Chúng tôi theo đuổi triết lý “hiểu biết về AI” trước khi “ứng dụng AI”. Tôi tin rằng trong kỷ nguyên AI, vai trò của người thầy không bị thay thế, mà còn trở nên quan trọng hơn trong việc dẫn dắt và định hướng học sinh”.

Cụ thể hóa triết lý trên, KAV đã Việt hóa và triển khai miễn phí khóa học “AI trong giáo dục” từ năm 2023, cung cấp kiến thức nền tảng về khái niệm, lợi ích và thách thức của AI.

Khóa học lập tức nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ, cho thấy nhu cầu học tập về AI của đội ngũ nhà giáo là rất lớn. Tại An Giang, hơn 40.000 giáo viên đã tham gia học tập, trở thành lực lượng tiên phong ứng dụng AI vào đổi mới giảng dạy. Tại Quảng Trị, gần 4.000 giáo viên và cán bộ quản lý đã hoàn thành, lan tỏa tinh thần chuyển đổi số. Hiện nay, gần 10.000 giáo viên tại Sơn La cũng đang tiếp tục tham gia khóa học, sẵn sàng áp dụng vào thực tiễn.

Chia sẻ về khóa học, thầy Nguyễn Hoàng Nam, giáo viên Trường THCS-THPT Ba Hòn (Kiên Lương, An Giang) cho biết: “Sau khóa học, sự thay đổi rõ rệt nhất không phải là tôi biết thêm vài công cụ AI, mà là tôi có một ‘la bàn’ để định hướng trong thế giới số. Tôi tự tin hơn để đón nhận công nghệ, nhưng đồng thời cũng tỉnh táo và có trách nhiệm hơn”.

Với sự đón nhận của giáo viên cũng như thông qua những con số “biết nói” cho thấy nhu cầu học tập thực tiễn là rất lớn và sự phối hợp hiệu quả giữa cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức xã hội đang tạo ra một cộng đồng giáo viên làm chủ công nghệ.

Tích hợp AI chuyên sâu vào công cụ giảng dạy

Sau các khóa học nền tảng "hiểu biết AI", giai đoạn tiếp theo là đưa AI vào các công cụ giảng dạy thực tiễn. Nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft, Google, OpenAI, Meta… cũng đang tích cực giới thiệu các bộ công cụ AI tích hợp cho giáo dục.

Góp phần vào nỗ lực chung này, KAV đã Việt hóa khóa học “AI cho lớp học” (AI for Classrooms), tập trung giúp giáo viên tích hợp AI vào thực tiễn thiết kế bài giảng và đánh giá cá nhân hóa.

Đặc biệt, một tín hiệu tích cực là việc Việt Nam vươn lên vị trí thứ hai toàn cầu (ngoài Mỹ) về ứng dụng Khan Academy năm 2024. Thành tích này đã thúc đẩy VNF và Khan Academy Hoa Kỳ ưu tiên nguồn lực để huấn luyện chuyên sâu trợ giảng AI Khanmigo – công cụ được Khan Academy phát triển với sự hợp tác cùng OpenAI. Tiếng Việt đã trở thành ngôn ngữ bản địa thứ tư được nền tảng này hỗ trợ.

Đồng thời, với sự hỗ trợ cơ sở hạ tầng kỹ thuật số từ Microsoft, Khanmigo được cung cấp hoàn toàn miễn phí cho giáo viên Việt Nam. Đây không chỉ là một công cụ AI thông thường, mà là một "trợ giảng" với tư duy sư phạm, được tích hợp sâu vào hệ thống quản lý học tập (LCMS) của Khan Academy, giúp thầy cô đổi mới phương pháp theo chuẩn quốc tế.

Hướng đến thế hệ giáo viên "Số - Sáng tạo - Nhân văn"

Thách thức lớn nhất của việc phổ cập AI không phải là "biết dùng công cụ", mà là xây dựng năng lực ứng dụng AI một cách có trách nhiệm và giàu tính nhân văn. Đây cũng chính là định hướng của Bộ GD-ĐT và là xu hướng toàn cầu: AI không thay thế giáo viên, mà sẽ nâng tầm vai trò của người thầy.

Cụ thể, các công cụ AI được kỳ vọng sẽ đảm nhận các tác vụ lặp lại, tốn thời gian (như chấm điểm cơ bản, quản lý hành chính), để giải phóng giáo viên. Thời gian quý giá đó sẽ được dùng để người thầy thực sự làm công việc của con người mà AI không thể làm: trở thành người thiết kế trải nghiệm học tập, người cố vấn định hướng, và người truyền cảm hứng khơi dậy trí tò mò, sáng tạo và trí tuệ cảm xúc cho học sinh.

Triết lý "lấy con người làm trung tâm" đòi hỏi các giải pháp AI phải có tính sư phạm cao và đảm bảo đạo đức số. Phù hợp với tinh thần này, việc xây dựng "Khung đạo đức AI trong trường học" đang được ngành giáo dục thúc đẩy mạnh mẽ, song song với lộ trình thí điểm đưa AI vào giảng dạy.

Các hệ sinh thái công nghệ với các bộ giải pháp của Microsoft, Google,... và đặc biệt công cụ chuyên biệt cho giáo dục như Khanmigo, đang được phát triển với triết lý mô phỏng tư duy sư phạm và tích hợp sâu vào hệ thống quản lý học tập (LCMS) thay vì chỉ là một ứng dụng AI đơn lẻ.

Giao diện Khanmigo - Trợ giảng AI dành riêng cho giáo viên Việt Nam

Khi các giải pháp công nghệ chuyên sâu này hội tụ với một lộ trình chính sách rõ ràng và một cộng đồng giáo viên đã được bồi dưỡng năng lực nền tảng, đó sẽ là bước tiến thực sự. Đây là cơ hội để đưa Việt Nam trở thành quốc gia đi đầu khu vực trong ứng dụng AI, kiến tạo một nền giáo dục khai phóng, bình đẳng và nhân văn cho mọi học sinh.