Vài cảm nghĩ khi đọc : Tột đỉnh tình yêu của Nguyễn Thúy Ái

Trong hai cuộc chiến - chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ – kéo dài mấy thập niên qua, những người viết văn đều hướng ngòi bút về các lợi ích đất nước, và những gì là riêng tư của một cá nhân đều được gạt bỏ như những món đồ lỗi thời, thì sau giải phóng không ít những người cầm bút có học thức cao, có óc sáng tạo lại bỏ công sức thể hiện những chuyện vặt vãnh ở trong cuộc sống thường ngày, lấy những đòi hỏi tầm thường của cá nhân mình làm nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo.

Chúng ta vẫn mong các cây bút trẻ đang sung sức ấy khơi tìm lại trong dĩ vãng những chất liệu quý để làm vốn sống cho tác phẩm mình, bởi lẽ ngoài cái sứ mệnh cầm bút còn cái nghĩa vụ công dân vốn được thừa hưởng thành quả lớn lao từ những máu xương của các tầng lớp cha, anh, và nói như Aristote rằng “Lòng biết ơn là cái đức tính đứng đầu trên mọi đức tính”, bởi không thể tìm thấy được chút gì tốt đẹp ở nơi tâm hồn những kẻ vong ân.

Nhưng nếu không thể quay tìm ở trong quá khứ thì cái hiện tại của đất nước này, sau sự tàn phá của hai cuộc chiến khốc liệt đã tìm mọi cách vươn lên cũng buộc chúng ta phải biết quan tâm.

Hẳn là chúng ta không thể tránh khỏi một số sai lầm, ở các thời điểm khốn khó và những cấm vận, bao vây, hẳn là chúng ta còn chịu cảnh nghèo với nhiều tệ nạn và cả tệ trạng, nhưng ở nhiều mặt sinh hoạt chúng ta có những thành tựu đáng kể, và nhiều con người, ở nhiều tầng lớp có những công trình sáng tạo, với những nỗ lực vươn lên thoát cảnh đói nghèo, cùng những chiến đấu thầm lặng cho xã hội này ổn định để sức sống mới lan tỏa từng ngày.

Nhưng các thực tiễn rất đáng quý ấy, sau ngày giải phóng, vẫn không có được bóng hình tiêu biểu trong các tác phẩm văn chương. Người ta bận tâm đi tìm cái tôi đã mất, cái tôi thiển cận, lạc loài, hoặc đuổi theo một cái tôi ảo vọng, từ một ngụy tạo hoặc là tự lừa. Đó là cảm nghĩ của tôi khi đọc một số truyện ngắn ở trong “Tột đỉnh tình yêu” của Nguyễn Thúy Ái.

Đặc biệt đến truyện cuối của sách, Trở về Lệ Chi viên, tôi thật bất bình và rất buồn lòng. Bạn Nguyễn Hoài Nam – sinh viên Đại học Sư phạm, rồi thạc sĩ Lê Học Lâm đã từng phê phán tác phẩm rất là mạnh mẽ, trung thực, trên tờ tuần báo Văn nghệ thành phố. Nhiều người đã gọi Thúy Ái là “kẻ đốt đền”. Thực ra, ở đây, chính cô Thúy Ái đã tự thiêu đốt chính mình.

Mấy năm trước đây, Thúy Ái là một cây bút nhận được cảm tình của nhiều bạn đọc và cô có nhiều phát biểu thẳng thắn trước nhiều bất ổn ở trong cuộc sống. Nhưng với Tột đỉnh tình yêu, cô đã bước vào khai thác giới tính, một loại đề tài ăn khách, và “khách” ở đây không hề đồng nghĩa với những con người có một tầm nhìn văn hóa. Vả lại, khai thác dục tính ở trong văn học là một câu chuyện quá cũ.

Nhưng từ khai thác bản năng, Thúy Ái xúc phạm Ức Trai tiên sinh và Nguyễn Thị Lộ để mong qua đấy tự đề cao mình. 

Không có một quốc gia nào trên thế giới này cho phép người dân xúc phạm đến các anh hùng, danh nhân mà không bị sự trừng phạt. Đến cả thực dân, đế quốc kéo đến xâm lược nước ta trong nhiều thập niên, chém giết hàng triệu con người vô tội nhưng vẫn không dám động chạm đến các nhân vật là những giá trị truyền thống của dân tộc này. Có lẽ, nơi họ ít nhiều có một tầm nhìn văn hóa và cũng có lẽ họ cũng đủ khôn để biết rằng mọi xúc phạm như thế sẽ phải trả cái giá đắt mà họ không sao lường được…

Nhân đây, xin được nói thêm, về đạo đức thì không có quốc gia nào cho phép công dân xúc phạm đến những nhân vật đồng nghĩa với các giá trị lịch sử, và sự không cho phép ấy không chỉ nằm trong quy định pháp luật mà nằm chính yếu ở trong lương tri con người. Bởi khi xúc phạm đến các danh nhân, anh hùng, người ta đã tự loại mình ra khỏi dân tộc.

Nhà văn Vũ Hạnh