Dư địa thị trường lớn
Năm 2024, Việt Nam đứng thứ ba thế giới về xuất khẩu thủy sản, kim ngạch đạt khoảng 10 tỷ USD. Thế nhưng, sang năm 2025, ngành này liên tiếp đối diện những thách thức mới. Riêng thị trường Mỹ - một trong những thị trường chủ lực, thủy sản Việt đang chịu mức thuế đối ứng 20%, gây sức ép lớn cho doanh nghiệp (DN).
Với bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng, ngành thủy sản cần đặt thị trường trong nước vào vị trí trọng yếu. Đây không chỉ là “vùng đệm” giúp tiêu thụ sản phẩm khi đầu ra quốc tế bị siết chặt, mà còn là nền tảng để ngành phát triển ổn định lâu dài. Thực tế, thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân, thu nhập bình quân ngày một tăng, được xem là một trong những thị trường tiêu dùng thủy sản tiềm năng bậc nhất khu vực. Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương), lượng tiêu thụ bình quân của thủy sản ở Việt Nam hiện đạt khoảng 40kg/người/năm, thấp hơn nhiều so với bình quân 60-70kg/ người/năm của Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia. Ngoài ra, thủy sản sản xuất trong nước mới chỉ chiếm khoảng 60-70% tổng lượng tiêu thụ (chủ yếu là tôm, cá basa, mực và cá biển), phần còn lại là nhập khẩu. “Để khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa và nâng tỷ trọng tiêu thụ thủy sản trong nước, các DN sản xuất cần tập trung mở rộng kênh phân phối nội địa”, ông Trần Hữu Linh nhấn mạnh.
Tiềm năng thị trường nội địa là điều ai cũng nhìn thấy nhưng không ít DN, dù sở hữu sản phẩm đạt chuẩn quốc tế vẫn loay hoay ngay trên sân nhà. Công ty CP Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam là ví dụ. Sau 3 thập kỷ vừa xuất khẩu vừa khai phá thị trường nội địa, doanh thu trong nước của đơn vị này mới chỉ chiếm khoảng 30% tổng doanh thu. Trong chia sẻ gần đây, bà Nguyễn Kim Hậu, Tổng Giám đốc Công ty CP Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam, cho biết, rào cản không nằm ở năng lực sản xuất, mà ở tâm lý và thói quen tiêu dùng. Người mua trong nước chưa quen với thủy sản đóng hộp, thường mặc định hàng ngoại chất lượng vượt trội, dù dây chuyền sản xuất của DN đã đạt chuẩn quốc tế. “Chúng tôi có ghẹ đóng lon, 95% phục vụ xuất khẩu, đặc biệt được thị trường Mỹ ưa chuộng. Nhưng trong nước, tiêu thụ còn rất hạn chế. Mong muốn đạt tỷ lệ 50-50 giữa xuất khẩu và nội địa là mục tiêu lớn nhưng để làm được sẽ còn nhiều thách thức”, bà Hậu chia sẻ.
Không riêng Công ty CP Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam, ngay cả những DN xuất khẩu dày dạn kinh nghiệm như các Tập đoàn Minh Phú, Hải Nam, Huy Nam… cũng đang khó chiếm lĩnh thị trường trong nước. Bởi theo các DN, trở ngại lớn nhất là thay đổi nhận thức và thói quen tiêu dùng. Ngoài ra, mạng lưới phân phối hiện đại vẫn chưa phủ đủ rộng ra các vùng ngoài đô thị, khiến người dân khó tiếp cận sản phẩm chất lượng cao với giá hợp lý.
Tiếp cận sâu hơn người tiêu dùng
Trong bức tranh đó, các nhà phân phối hiện đại đóng vai trò như “bệ đỡ” để thủy sản Việt tiếp cận sâu hơn với NTD. Ghi nhận tại quầy hàng đông lạnh và quầy thủy sản tươi sống của Co.opmart, Co.opXtra, Co.op Food… của nhà bán lẻ thuần Việt Saigon Co.op cho thấy, danh mục thủy sản khá đa dạng với tôm, cá, mực, nghêu cùng các sản phẩm chế biến sẵn và đặc sản vùng miền.
Theo Saigon Co.op, ở mỗi địa phương, nơi có siêu thị Co.opmart, Co.op Food… trú đóng, nhà bán lẻ này đều thông qua Sở Công thương để bắt tay chặt chẽ với nhà cung cấp, hợp tác xã nhằm tìm kiếm nguồn sản phẩm chất lượng đưa lên quầy kệ của mình. Điển hình như năm 2023, Saigon Co.op là đơn vị đầu tiên trên thị trường chính thức đưa cá tra dầu, “báu vật sông Mê Kông” vào kênh phân phối Co.opmart. Đây là sản phẩm được nuôi ở vùng nguyên liệu Đồng Tháp bằng thức ăn đạt chuẩn xuất khẩu, chất lượng được kiểm soát chặt chẽ.
Đại diện Saigon Co.op cho biết, đơn vị luôn ưu tiên hợp tác với các cơ sở sản xuất trong nước, đặc biệt là ngành hàng nông nghiệp như thủy sản. Với hơn 90% hàng hóa kinh doanh là hàng Việt Nam, Saigon Co.op không chỉ ủng hộ mà còn chủ động kết nối, tạo cơ hội quảng bá thương hiệu, mở rộng thị trường và nâng cao chất lượng sản phẩm cho nhà cung cấp. “Với cách làm này, chúng tôi không chỉ góp phần nâng cao giá trị tiêu dùng nội địa, mà còn tạo đầu ra ổn định cho người nuôi và DN chế biến, giúp thị trường trong nước thực sự trở thành điểm tựa vững chắc cho ngành thủy sản”, đại diện Saigon Co.op nói.
Từ kinh nghiệm hợp tác 22 năm với Saigon Co.op, ông Hoàng Văn Thế, Giám đốc kinh doanh Công ty CP Sài Gòn Food, cho biết, hiện Saigon Co.op đã trở thành kênh phân phối lớn nhất của DN, giúp sản phẩm tiếp cận khách hàng trên cả nước. Doanh số hàng năm qua hệ thống của Saigon Co.op đạt hơn 105 tỷ đồng, chiếm khoảng 30% tổng doanh thu nội địa của Sài Gòn Food. “Chúng tôi không lo đầu ra ở thị trường nội địa và có thể duy trì sản xuất ngay cả khi xuất khẩu gặp khó”, ông Thế chia sẻ.
Theo ông Nguyễn Anh Đức, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, để thủy sản có chỗ đứng vững chắc tại nội địa, ngoài hệ thống phân phối cần hình thành một chiến lược khuyến khích NTD Việt Nam sử dụng thủy hải sản thay cho các sản phẩm giàu đạm khác. Ông Đức cho rằng, Việt Nam có thể thiết lập tiêu chuẩn liên quan đến thủy hải sản để tạo ra những sản phẩm chất lượng, bảo đảm người Việt Nam được dùng những sản phẩm thủy hải sản chất lượng tốt nhất của mình, chứ không chỉ bán sản phẩm tốt ra nước ngoài theo tiêu chuẩn của họ.
