Giữ thói quen dùng nước giếng khoan
Chuyển đến sống trong khu nhà trọ tại phường Nhiêu Lộc (TPHCM) được hơn 4 tháng, chị Nguyễn Thị Thanh Hoàng và bạn cùng phòng quyết định chuyển nơi ở khác. Lý do nơi đây sử dụng nước giếng khoan chứ không phải nước máy. “Ở một thời gian, tôi thấy vòi nước bị ố vàng, rỉ sét, nước đôi khi có mùi hôi. Từng tham gia talkshow “Nước và sự sống” do Tổng công ty Cấp nước Sài Gòn (SAWACO) và Trung tâm Phát triển khoa học và công nghệ trẻ tổ chức nên tôi hiểu tác hại của việc sử dụng nước giếng khoan”, chị Hoàng chia sẻ. Bản thân chị Hoàng cũng chuyển nhiều nơi ở và thấy nhiều khu nhà trọ còn sử dụng nước giếng khoan thay vì nước máy.
Thực tế hiện nay tại TPHCM, ngay cả những nơi đã có đường ống cấp nước và đồng hồ nước được kéo đến gắn tại nhà, nhiều người vẫn giữ thói quen dùng nước giếng khoan để sinh hoạt, thậm chí để nấu ăn, uống. Đáng nói, nhiều gia đình không lấy mẫu đi xét nghiệm nên không biết chất lượng nước ngầm ra sao, chỉ thấy nước trong, không mùi thì sử dụng.
Công tác tổ chức tuyên truyền, vận động người dân sử dụng nước sạch được SAWACO thực hiện thời gian qua như: phối hợp với UBND các phường, xã tổ chức các buổi tuyên truyền, vận động người dân về tác hại của khai thác và sử dụng nước ngầm, lợi ích sử dụng nước máy; lồng ghép tuyên truyền trong quá trình đọc số, phát tờ rơi, tổ chức hội thảo và lễ ký kết chương trình vận động; đảm bảo nguồn nước an toàn, liên tục, chất lượng theo quy định, sẵn sàng đáp ứng đủ nhu cầu của khách hàng, trong đó có khách hàng chuyển từ sử dụng nước ngầm sang sử dụng nước sạch; thực hiện ngừng cung cấp nước theo khoản 2 Điều 26 của Quyết định 20/2007/QĐ-UBND: “Nếu khách hàng không sử dụng nước trên 2 tháng nhưng không thông báo thì đơn vị cấp nước được quyền khóa nước và thông báo đến chính quyền địa phương”.
Một kiểm nghiệm của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC) với 160 mẫu nước giếng khoan cho thấy, kết quả chỉ có 3 mẫu đạt các chỉ tiêu hóa lý (tương đương 1,88%). Mẫu không đạt đa phần được lấy ở các địa bàn quận 12, Bình Tân, Tân Bình, các huyện Bình Chánh, Hóc Môn trước đây. Dù hiện nay chưa có đầy đủ cơ sở dữ liệu để đánh giá nước giếng khoan ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người sử dụng, nhưng dựa vào các chỉ tiêu về độ pH, sắt, amoni, vi sinh, kim loại nặng… có thể xác định được, việc sử dụng nước giếng khoan sẽ ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe lâu dài.
Ông Trần Kim Thạch, Giám đốc quản lý chất lượng nước SAWACO, cho biết, ban đầu nước sạch đều xuất phát từ những trạm giếng ngầm, không tên. Với thói quen sử dụng nước giếng từ xa xưa, đặc biệt là những tỉnh, thành chưa có mạng lưới cấp nước đến tận nhà nên đa phần người dân vẫn sử dụng nước giếng. Tuy nhiên, nguồn nước này chưa được xử lý. Trong khi đó, trước thách thức bảo vệ nguồn nước, TPHCM đang triển khai Đề án hạn chế sử dụng nước ngầm. Trước đây, TPHCM sử dụng khai thác nước ngầm ở mức 100.000m3 /ngày. Sau một thời gian nỗ lực thực hiện đề án, số lượng này đã giảm còn 36.000m3 /ngày. Ngành cấp nước TPHCM tiếp tục phối hợp thực hiện các biện pháp để kéo giảm việc khai thác nước ngầm, còn ở mức 30.000m3 /ngày. Đó là một trong những phương án vừa giảm khai thác nước ngầm, vừa bảo vệ môi trường và đảm bảo sức khỏe cho người dân.
Nhiều tác hại lên sức khỏe và môi trường
Ông Bùi Thanh Giang, Phó Tổng giám đốc SAWACO, cho biết, thời gian qua, lãnh đạo TPHCM rất quan tâm vấn đề nước sạch cho người dân và đã chỉ đạo SAWACO đầu tư kinh phí rất lớn để mở rộng mạng lưới cấp nước ở nông thôn. Đến đầu năm 2017, 100% người dân ở TPHCM đã được tiếp cận nguồn nước sạch, đưa thành phố trở thành địa phương đầu tiên và duy nhất cả nước đạt được tỷ lệ này.
Để bảo vệ nguồn nước ngầm, từ năm 2018, UBND TPHCM đã ban hành Quyết định số 1242 về kế hoạch giảm khai thác nước dưới đất và trám lấp giếng khai thác nước dưới đất đến năm 2025. Tuy nhiên, việc quản lý trên thực tế gặp không ít khó khăn. Theo đánh giá của SAWACO, hiện có 2 nhóm đối tượng sử dụng nước ngầm, gồm: doanh nghiệp và người dân. Riêng đối với SAWACO, công tác trám lấp giếng không còn khai thác được thực hiện liên tục theo đúng lộ trình giảm khai thác nước ngầm của UBND thành phố.
Theo ông Bùi Thanh Giang, có một thực trạng rất đáng lo ngại, đó là rất nhiều hộ gắn đồng hồ nước nhưng không sử dụng. Theo số liệu cho thấy, hiện nay tổng số hóa đơn bằng 0m3 và hóa đơn từ 1m3 đến 4m3 dù có chiều hướng giảm, tuy nhiên, một số khu vực ngoại thành, con số còn cao so với tỷ lệ chung. Như ở huyện Dĩ An (tỉnh Bình Dương trước đây) hóa đơn bằng 0m3 là 11,13%; huyện Hóc Môn trước đây hóa đơn bằng 0m3 là 10,15%; huyện Bình Chánh trước đây hóa đơn bằng 0m3 là 9,29%. Đây là một sự lãng phí rất lớn, cho thấy còn nhiều hộ dân dùng nước ngầm thay cho nước máy.
Theo đánh giá của các chuyên gia, việc khai thác nước ngầm quá mức không chỉ gây lãng phí và ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn gây ra nhiều hậu quả xấu về môi trường, như: ô nhiễm nguồn nước ngầm, gây sụt lún nền đất. Kết quả nghiên cứu từ năm 2009 và năm 2015 cho thấy, mức sụt lún trung bình ở TPHCM lên đến 4cm/năm, phần lớn do hoạt động của con người, trong đó có việc khai thác nước ngầm. Mặt khác, việc khai thác nước ngầm cũng khiến các chất gây ô nhiễm (hóa chất, phân bón, rác thải, nước thải…) trên mặt đất ngấm dần xuống nguồn nước ngầm theo các giếng khoan. Cùng với đó, việc khai thác nước ngầm quá mức đã làm xâm nhập mặn ở một số địa bàn.
Hiện nay, các hoạt động khoan giếng cho các hộ gia đình hay các công trình xây dựng đang ngày một nhiều. Hầu hết chủ các cơ sở khoan giếng vẫn chưa nắm bắt được các quy định liên quan đến ngành nghề của mình. Điều đó không chỉ dẫn đến vi phạm pháp luật mà còn gây ảnh hưởng đến nguồn nước như sụt giảm mực nước ngầm, gây sạt lở, sụt lún, ô nhiễm. Theo quy định, các cơ sở này phải đáp ứng các điều kiện đối với ngành nghề và xin giấy phép hành nghề hợp pháp. Nếu không tuân thủ quy định về giấy phép, có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị xử lý hình sự.
