Đó là thằng Hoàn. Bạn học lớp năm của tôi ở thung lũng Chớp Ri miền Tây Quảng Bình, nơi tôi sơ tán. Nó 15 tuổi, hơn tôi 3 tuổi nhưng tôi vẫn gọi bằng thằng vì nó chẳng lớn hơn tôi được bao nhiêu. Nó sứt môi trên, sứt rất rộng, hầu như môi trên không có. Vì thế nó nói tiếng nghe bèn bẹt, lại ngọng, cô giáo thì nói cơ do, tôi thì nó kêu thàn Lậc.
Thằng Hoàn mê con Sử vô cùng, khi tôi và tụi con trai trong lớp đang rất ghét con gái thì nó đã mê con Sử đến mụ mị. Có lần anh Quang (anh đã 18 tuổi mà cũng chỉ học lớp năm như tôi) đến gần con Sử, vuốt vuốt tóc nó, thằng Hoàn nghiến răng húc đầu vào hạ bộ anh Quang, khiến anh phải bỏ học ôm hạ bộ chạy về nhà.
Thừa nhận thằng Hoàn thông minh, làm toán nhanh như chớp nhưng chưa khi nào đạt học sinh tiên tiến, vì nó cho rằng học là ở lớp, còn ở nhà là chơi. Chưa bao giờ nó chịu làm bài tập về nhà, cô giáo hỏi sao không làm? Nó bảo thơ co eng khô lèng (thưa cô em không làm). Cô giáo hỏi tại sao em không làm? Nó nói thơ co tài vì eng khô lèng (thưa cô tại vì em không làm), thế thôi. Điểm 0 điểm 1 nó không sợ.
Học về, thằng Hoàn chỉ có hai việc: một là vào rừng săn thú, chủ yếu là bẫy nhím, bắt gà rừng. Hai là đem sáo đến trước cửa nhà con Sử ngồi thổi, phục con Sử ra suối tắm để nhìn trộm. Ngày nào cũng chỉ từng đó việc. Nó thổi sáo dọc bằng mũi hay cực. Hễ trên đài thổi bài nào là nó thổi được bài đó, nhiều bài nó thổi hay chẳng kém Đinh Thìn, thật đấy.
Thằng Hoàn cứ ngồi trước cửa nhà con Sử thổi hết bài này sang bài khác. Con Sử thì ngồi ở cửa sổ ngóng ra. Có lẽ nó cũng muốn ra ngồi với thằng Hoàn lắm nhưng sợ ba mạ nó. Tôi đoán thế thôi chứ chưa bao giờ thấy con Sử xử ngọt với thằng Hoàn, chuyên quát nạt nó thôi. Hễ đến lớp là con Sử sai thằng Hoàn hết lấy cái này lại làm cái nọ. Thằng Hoàn chưa kịp làm con Sử đã chửi, thậm chí đánh. Thằng Hoàn cứ ngồi ôm đầu cho con Sử đánh, không dám làm gì.
Trời đất, yêu đương gì mà khổ thế không biết.
Tôi chơi thân với thằng Hoàn chỉ vì nó bẫy nhím, bắt gà rừng tài quá. Hôm nào cũng vậy, cứ học về, ăn xong là tôi tót đến nhà nó liền, ngồi chầu chực để nó cho vào rừng với nó. Nhà nó lúc nào cũng có mỗi mình nó, mạ nó bỏ nhà theo trai khi nó chưa đầy 2 tuổi, ba nó đi làm tối ngày mới về, mặc kệ nó muốn làm gì thì làm.
Lần đầu tôi vào rừng với thằng Hoàn, bắt được hai con nhím, một con gà rừng. Nó đưa tôi đến bên bờ suối nhỏ, rút sáo ra nói Tang thở ráng ra đái (tao thổi, rắn ra đấy). Tưởng nó nói chơi, ai dè nó thổi một lúc một con rắn hổ mang to bằng cổ chân bò từ gốc cây trước mặt ra, khoanh tròn, say sưa nghe tiếng sáo. Cái đầu con rắn nhô cao, lắc lư theo tiếng sáo.
Tôi sợ tái mặt, lần sau cứ đến tiết mục thổi sáo gọi rắn là tôi bỏ về. Thằng Hoàn nói Tang thở ráng ra mà cơng Sở khô ra, bờng láng (tao thổi rắn ra mà con Sử không ra, buồn lắm). Tôi hỏi nó: Mày thổi sáo gọi rắn làm gì? Nó bảo Tang nhớ mạ tang (Tao nhớ mạ tao). Tôi cười, nói mạ mày là con rắn à? Nó gật đầu, nói Ba tang nó mạ tang là cơng ráng đật (ba tao nói mạ tao là con rắn độc). Tôi chẳng biết nói sao, ngồi im.
Hết lớp năm tôi về quê. Bốn năm sau lên chơi, gặp con Sử. Nó đã lấy chồng, đẻ sinh đôi, suốt ngày ngồi ôm con ngóng ra cửa.
Tôi hỏi: Thằng Hoàn đâu rồi? Con Sử nói chết rồi. Tôi hỏi sao chết, con Sử bảo rắn cắn.
Buồn ơi là buồn.
NGUYỄN QUANG LẬP
