Chiều 26-8, dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp Công ty TAT Law Firm và Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo tổ chức Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”.
Khổ vì bị doanh nghiệp khác đặt tên gần giống
Một số vụ việc điển hình được nêu ra tại diễn đàn, trong đó có vụ việc của Nhựa Bình Minh. Năm 2022, một doanh nghiệp mới thành lập với tên gọi gần như giống hệt, cùng sản xuất kinh doanh ống nhựa và sử dụng dấu hiệu có chứa “BÌNH MINH” trên bao bì, gây nhầm lẫn rõ rệt với người tiêu dùng, nhà thầu, đối tác phân phối.
Ông Bông Hoa Việt, cố vấn Ban giám đốc công ty cổ phần Nhựa Bình Minh cho biết, nhiều sản phẩm đã được đăng ký bảo hộ, nhưng nhiều đơn vị lấy tên của công ty, thêm thắt một số chi tiết cho khác đi để đăng ký, sử dụng cái tên đó nhằm tiếp cận hệ thống phân phối, nhà thầu, công trình, ký các hợp đồng.
“Không ít người tiêu dùng gọi điện than phiền là làm nhà dùng ống Nhựa Bình Minh chôn dưới bê tông, nhưng bị xì, chúng tôi tới đào lên kiểm tra mới biết là hàng giả. Chúng tôi mất uy tín, mất khách hàng, mất quyền sở hữu tên gọi của chính mình”, ông Việt nói.
Khi gặp tình trạng này, ông Việt cho biết, Nhựa Bình Minh đã khiếu nại lên các cơ quan chức năng, thậm chí không ngại kiện ra tòa án. Công ty cũng tổ chức nhiều hội nghị nhà phân phối, nói rõ với khách hàng cách nhận diện đúng sản phẩm của mình…
“Nhưng thú thật, công tác đấu tranh dài quá, đôi lúc chúng tôi cũng cảm thấy bất lực. Đó là khi có kết luận giám định là có vi phạm, nhưng lại không được cơ quan chức năng sử dụng… Đôi lúc các kết luận không mang tính răn đe đối tượng vi phạm”, ông Việt chia sẻ và cho hay, đến nay, chi phí tự bảo vệ mình của công ty đã lên tới hàng chục tỷ đồng. Công cuộc đấu tranh này đúng kiểu “chờ được mạ thì má đã sưng”!
Đại diện Yến Sào Khánh Hòa cũng cho biết, xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) là vấn đề nhức nhối với thương hiệu 35 năm này. Những sản phẩm hàng nhái, gây nhầm lẫn thương hiệu được bán tràn lan với giá rất rẻ, ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu. Hiện công ty có một vụ việc từ năm 2022 đến nay chưa được giải quyết xong.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI cho rằng, tài sản trí tuệ là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Tuy vậy, tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả, hàng nhái vẫn diễn ra phổ biến, gây thiệt hại lớn, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Mặc dù Nhà nước đã ban hành nhiều quy định, tham gia các hiệp định thương mại tự do, nhưng công tác thực thi còn thiếu đồng bộ, chế tài chưa đủ mạnh, ý thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng còn hạn chế. Ông Thành nhấn mạnh cần hoàn thiện pháp luật, tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý, hiệp hội, luật sư và truyền thông; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công cụ pháp lý, coi sở hữu trí tuệ là động lực thúc đẩy sáng tạo.
Giá trị thương hiệu có thể chiếm 30% - 50% giá trị doanh nghiệp
Tại diễn đàn, luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm nhìn nhận, giá trị thương hiệu có thể chiếm 30% - 50% giá trị doanh nghiệp hoặc cao hơn, nhưng thực tiễn ở Việt Nam đang gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng xâm phạm thương hiệu. Năm 2022, số vụ xâm phạm SHTT được xử lý là 1.430 vụ, năm 2024 có 1.256 vụ, nhưng chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025 đã có hơn 3.270 vụ.
Các hình thức xâm phạm phổ biến là đạo nhái bao bì và mẫu mã, giả mạo tên thương mại – đặt tên công ty, cửa hàng gần giống hoặc thêm một số thành tố nhỏ, ký tự để tránh bị coi là trùng hoàn toàn.
Một hành vi khác là làm giả kiểu dáng và nhãn hiệu, có doanh nghiệp còn “nhanh tay” đăng ký nhãn hiệu của doanh nghiệp khác khi “chính chủ” chưa kịp đăng ký. Điểm chung của các hành vi này là khai thác niềm tin và sự nhầm lẫn của người tiêu dùng để thu lợi bất chính.
Tình trạng này khiến các doanh nghiệp bị vi phạm sẽ suy giảm doanh thu, mất thị phần, ảnh hưởng đến uy tín và niềm tin khách hàng. Doanh nghiệp còn phải đối mặt với chi phí pháp lý và quản trị khủng hoảng ngày càng lớn. Việc các sản phẩm bị sao chép, đạo nhái cũng khiến doanh nghiệp giảm động lực đầu tư, nghiên cứu các sản phẩm mới.
Luật sư Thảo kiến nghị hoàn thiện cơ chế vận hành của tòa chuyên trách về SHTT; xây dựng phát triển cơ chế giám định độc lập ngoài Bộ KH-CN; nâng cao chế tài xử phạt hành chính, bổ sung các chế tài mạnh, như tịch thu hàng hóa, đình chỉ hoạt động các công ty vi phạm, hoặc công khai danh tính doanh nghiệp vi phạm…
Từ góc độ thực tế hỗ trợ doanh nghiệp bảo vệ quyền SHTT, TS-LS Nguyễn Văn Viễn, Chủ tịch Hội SHTT TPHCM, nguyên Phó Cục trưởng Cục Sáng chế chia sẻ, khác với các tài sản hữu hình khác, tài sản SHTT không thể giữ bí mật được, mà phải đưa ra thị trường, quảng bá.
Cho nên, các doanh nghiệp phải "giác ngộ" sâu sắc quyền sở hữu của mình, chủ động xác lập quyền sở hữu đối với cái mình sáng tạo ra. Không chỉ đăng ký bảo hộ mà còn phải chủ động bảo vệ và hành xử như một người sở hữu đích thực.
