Ngày 11-9, Học viện Hàng không Việt Nam phối hợp Viện Đô thị thông minh và quản lý (ISCM) Đại học Kinh tế TPHCM tổ chức Hội thảo quốc tế với chủ đề “Cặp cảng hàng không quốc tế Long Thành - Tân Sơn Nhất định hình cửa ngõ hàng không quốc gia, hướng tới trung tâm trung chuyển khu vực trong kỷ nguyên mới”.
Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng, hệ thống cảng hàng không Long Thành và Tân Sơn Nhất được kỳ vọng sẽ trở thành cửa ngõ hàng không quốc gia và trung tâm trung chuyển khu vực.
Tuy nhiên, việc xây dựng sân bay quy mô lớn như Long Thành đã khó, khai thác hiệu quả và bền vững còn khó hơn.
Theo Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), giai đoạn 1 Sân bay quốc tế Long Thành đang được đẩy nhanh tiến độ, dự kiến đưa vào khai thác từ giữa năm 2026, với công suất 25 triệu hành khách/năm, đủ điều kiện tiếp nhận cả chuyến bay quốc tế và nội địa.
Hiện có hai phương án điều phối được đề xuất.
Một là Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất tập trung 95% chuyến bay nội địa, Sân bay quốc tế Long Thành đảm nhận toàn bộ chuyến quốc tế.
Hai là Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất tiếp tục khai thác nội địa và một phần chuyến quốc tế cự ly ngắn (ước khoảng 3,8 triệu khách/năm), trong khi Sân bay quốc tế Long Thành đón toàn bộ đường bay quốc tế dài và một phần chuyến nội địa, đạt khoảng 16,8 triệu khách/năm.
Cả hai phương án đều có ưu - nhược điểm, cần lấy ý kiến rộng rãi trước khi quyết định.
TSKH-KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, việc phân chia mạng bay cần dựa trên nhu cầu hành khách. Theo ông, nhiều hành khách quốc tế thường chọn bay thẳng thay vì trung chuyển qua một sân bay nội địa do không tiện lợi. Vì vậy, việc nghiên cứu kỹ mức độ chấp nhận của hành khách đối với khoảng cách giữa Sân bay quốc tế Long Thành và Tân Sơn Nhất rất cần thiết. Nếu không, hiệu quả vận hành và năng lực cạnh tranh của cả hai sân bay đều bị ảnh hưởng.
Nhóm nghiên cứu Đại học Kinh tế TPHCM cũng chỉ ra những bất cập trong giai đoạn đầu, thời gian di chuyển từ trung tâm TPHCM đến Sân bay quốc tế Long Thành khá tốn thời gian (khoảng 1,5 giờ), vì đường sắt và vành đai chậm tiến độ, nguy cơ ùn tắc cao.
Nếu một số hãng hàng không tiếp tục duy trì khai thác tại Tân Sơn Nhất, Sân bay quốc tế Long Thành có thể gặp khó khăn trong việc thu hút đối tác đường dài, tương tự kinh nghiệm tại Malaysia khi KLIA đi vào hoạt động nhưng Subang vẫn duy trì khai thác.
Ngoài ra, hệ thống hải quan, nền tảng vận tải hàng hóa kỹ thuật số và chuỗi cung ứng đồng bộ cũng là điều kiện tiên quyết để Sân bay quốc tế Long Thành vận hành trơn tru ngay từ giai đoạn đầu.
Đại diện Học Viện chiến lược, bồi dưỡng cán bộ (Bộ Xây dựng) cho hay, Sân bay quốc tế Long Thành là công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia, nhưng nếu hệ thống kết nối không được đầu tư đồng bộ, nguy cơ ùn tắc và kém hiệu quả khai thác sẽ rất lớn.
Vì vậy, việc đẩy nhanh tiến độ các dự án giao thông liên quan, từ cao tốc, đường sắt, tỉnh lộ đến cầu vượt sông là yêu cầu cấp thiết. Đặc biệt, các bộ ngành và địa phương cần thống nhất quy hoạch, bố trí nguồn lực hợp lý và triển khai song song nhiều dự án.
Chỉ khi hạ tầng kết nối được hoàn thiện, Sân bay quốc tế Long Thành mới có thể phát huy tối đa vai trò cửa ngõ hàng không quốc gia, trở thành trung tâm trung chuyển quốc tế. Trong chiến lược phát triển hàng không quốc gia, Sân bay quốc tế Long Thành có vai trò then chốt, quan trọng hơn so với Tân Sơn Nhất.
Bước đầu, đa số chuyến bay quốc tế – cả đường dài và đường ngắn – cần tập trung về Long Thành, đồng thời hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối gồm cao tốc, vành đai 1-4 của TPHCM, cùng các tuyến metro quan trọng: từ Thủ Thiêm đến Long Thành, kéo dài Metro số 1 từ Biên Hòa xuống Sân bay quốc tế Long Thành và Metro Bến Thành – Tân Sơn Nhất.
Phát biểu kết luận hội thảo, ông Uông Việt Dũng cho biết, phương án khai thác Sân bay quốc tế Long Thành là bài toán phức tạp, chưa có tiền lệ. Mục tiêu đặt ra là vận hành hiệu quả, khoa học, đồng thời đảm bảo tính liên tục với Tân Sơn Nhất.
Theo ông Dũng, Sân bay quốc tế Long Thành sẽ được định hướng thành điểm trung chuyển hiện đại, cạnh tranh trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Trong khi đó, Tân Sơn Nhất vẫn song hành, có thể tập trung phục vụ các chuyến bay quốc tế charter, máy bay tư nhân, trở thành hạ tầng hỗ trợ phát triển TPHCM thành trung tâm kinh tế - tài chính.
Hiện nay, các cơ quan chức năng chưa chốt phương án điều phối, tiếp tục lắng nghe ý kiến chuyên gia, doanh nghiệp và người dân. Mục tiêu là hoàn thành dự án vào cuối 2025, đưa Sân bay quốc tế Long Thành vào khai thác từ giữa 2026, đồng bộ với hạ tầng kết nối.
