Sau 10 ngày tái khai quật, hôm qua 25-11, chiếc quan tài đầu tiên đã được mang lên khỏi mặt đất. Dưới huyệt, vẫn còn lại một chiếc quan tài nữa. Chiều cùng ngày, tại Bảo tàng TPHCM, các nhà chuyên môn đã tiến hành mở nắp quan tài.
Đúng 7 giờ ngày 25-11, ban chỉ đạo khai quật, tổ khai quật đã có mặt tại hiện trường, chỉ đạo công nhân đào xuống huyệt mộ. Các công nhân tập trung đào lớp cát ở quan tài bên phải của mộ. 15 phút sau, hình dáng của chiếc quách che bên ngoài quan tài (ở bên phải của ngôi mộ, gần Trường Ngoại ngữ Đông Kinh) đã lộ ra khi các công nhân xúc dần lớp cát vàng đi. Ở phía bên trái huyệt mộ là một chiếc quan tài khác lộ ra, ngăn giữa hai quan tài là một lớp hợp chất ô dước.
Lộ ra 2 quan tài nằm song song.
Sau gần hai giờ đồng hồ xúc lớp cát vàng, chiếc quách thứ nhất đã lộ ra hoàn toàn. 9 giờ, một đội mai táng chuyên nghiệp có mặt tại hiện trường để đưa quách và quan tài lên khỏi mặt đất. Nhờ ở hai bên thành của chiếc quách có 6 chiếc khoen sắt, nên đội mai táng có thể dùng các móc sắt móc vào. 25 phút sau, chiếc quách bao phủ bên ngoài quan tài đã được 9 người khiêng lên khỏi mặt đất.
Chiếc quách này có chiều cao 0,9m, dài 2,2m, rộng 0,73m. Lập tức, một chiếc xe tang chở chiếc quách này về Bảo tàng TPHCM. Các công nhân tiếp tục tìm cách khiêng quan tài lên khỏi mặt đất. 9 giờ 45 phút, 10 công nhân nỗ lực nâng chiếc quan tài lên, nhưng thất bại. Tấm ván địa này đã bám khá chắc vào lớp nền ở phía dưới. 2 công nhân tiếp tục đào sâu xuống, moi lộ lớp đế dưới quan tài lên.
10 giờ 30 phút. Các công nhân đã xuyên móc sắt được vào những chiếc khoen sắt được đóng vào đế quan tài để nhấc một đầu quan tài lên, luồn các sợi dây xuống dưới. Do quan tài quá nặng, 16 công nhân đã phải nhấc chiếc quan tài lên từng đoạn ngắn. Sau 5 lần nỗ lực, đến 10 giờ 45 phút, chiếc quan tài đã được đưa lên khỏi huyệt mộ.
Chiếc quan tài dài 2,05m, rộng 0,63m, cao 0,86m. Có một lớp ván địa ở phía dưới quan tài, dùng làm chân đế cho chiếc quách. Lớp ván địa này dày 8 cm. Quan tài và quách đều được sơn màu chu (màu đỏ hồng, gần với màu vôi ăn trầu hiện nay – PV). Những quan sát tại hiện trường cho thấy hai đầu quan tài đã có dấu hiệu mục nát, khó có khả năng còn xác ướp bên trong. Vì vậy, đúng 11 giờ, chiếc áo quan này được đưa lên xe, chở về Bảo tàng TPHCM.
14g10, quan tài được mở ra, đúng như dự đoán ban đầu, toàn bộ phần hài cốt bên trong hầu như bị phân hủy. Phần đầu quan tài có một chiếc lược còn dính tóc, có khả năng được làm bằng sừng, gắn vào búi tóc sau đầu. Tại phần ngực của hài cốt có một chiếc khánh hình hai con chim phượng theo biểu tượng “Loan phụng hòa minh”.
Quan tài mộ cổ đã được đưa lên mặt đất.
Tay trái hài cốt có một chiếc vòng làm bằng 42 hột giống như nhựa thông trong suốt, màu khá đẹp. Dọc theo cánh tay này còn dấu vết một chiếc quạt gấp đã bị mục, chỉ còn sót lại vài thanh nan. Bên tay phải là dấu vết của một túi vải đựng trầu cau. Miệng túi có một đoạn dây bằng kim loại được làm rất tinh xảo với những vòng xoắn cực nhỏ như dây lò xo, có bốn khoen tròn móc vào. Bên trong túi còn sót lại 9 đồng tiền có lỗ vuông ở giữa. Ngoài ra còn tìm thấy một mảnh trúc hình tẩu, 5 chiếc nút mạ màu vàng rất giống cúc áo cùng một số hạt thực vật màu đen nằm rải rác trong quan tài. Toàn bộ phần giấy bản, vải vốn được chôn theo để giữ chặt xác đã bị phân hủy hoàn toàn.
Xem xét hài cốt và các di vật chôn theo, đồng thời căn cứ vào nguyên tắc “nam tả, nữ hữu”, các nhà chuyên môn khẳng định đây là mộ của một phụ nữ. Sau khi người nằm phía bên trái ngôi mộ được chôn cất cẩn thận, người ta đã chừa sẵn một sinh phần bên cạnh để chôn người nữ này. Đến khi người phụ nữ mất và được chôn vào đây họ đã đắp một khối ô dước lớn chụp lên trên cả hai phần mộ.
Tiến sĩ Phạm Hữu Mý nhận xét “Họ đã quét khoảng 10 lớp sơn và phủ thêm một lớp vải ở giữa những lần sơn này”. Theo ông Nguyễn Văn Đường, chuyên gia Hán Nôm, trên quan tài có một hàng chữ, chỉ còn lại vài nét của chữ đầu tiên: có thể là chữ “Việt”.
Về nguyên nhân mục nát của thi hài, Tiến sĩ khảo cổ học Vũ Quốc Hiền, chuyên gia được cử vào từ Hà Nội giải thích “Qua sự phá hủy của lớp gỗ, tôi cho rằng đã có lúc quan tài này đã từng bị ngâm trong nước nên toàn bộ phần giấy bản, vải bên trong đều bị phá hủy, điều này cũng lý giải tại sao phần xương sống của hài cốt bị lệch qua một bên”.
Tuy nhiên, ông cũng cho rằng những phát hiện này cũng đã là rất quý trong việc tìm hiểu văn hóa mộ táng của thời đó. Hôm nay, các nhà chuyên môn sẽ tìm cách mang chiếc quan tài còn lại lên khỏi mặt đất. Rất có thể đây là quan tài của người nam. Theo tiến sĩ Phạm Hữu Mý, thì rất có thể trong chiếc quan tài này sẽ có di vật chứng minh được thân phận người dưới mộ.
NHÓM PVVHVN
