AI đi vào điêu khắc
Từ lâu quá trình tạo nên tác phẩm điêu khắc đã có sự tham gia của công nghệ ở nhiều giai đoạn. Theo các nhà điêu khắc, gần đây, sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của AI đã giúp đẩy nhanh tiến độ sáng tạo, rút ngắn thời gian thực hành và mở rộng khả năng thể nghiệm.
Nhiều công cụ AI hiện có khả năng phân tích hàng ngàn mẫu điêu khắc cổ điển và hiện đại để đưa ra gợi ý thiết kế mới. Những phần mềm như Midjourney, DALL·E, hay các hệ thống thiết kế 3D tích hợp AI như Runway ML, ZBrush + AI plugins… cho phép nghệ sĩ dễ dàng mô phỏng hình khối, chất liệu, ánh sáng trước khi thực hiện thủ công hoặc in 3D.
Lợi ích rõ rệt nhất của việc ứng dụng AI trong điêu khắc là tiết kiệm thời gian và chi phí sản xuất. Nếu trước đây, quá trình từ phác thảo đến hoàn thiện kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, thì với AI, khâu dựng mô hình 3D có thể hoàn thành chỉ trong vài phút từ bản phác tay hoặc mô tả ngôn ngữ. AI còn tính toán chính xác khối lượng vật liệu, gợi ý phương pháp gia công để hạn chế lãng phí, vừa tiết kiệm nguyên liệu, vừa giảm thiểu tác động môi trường.
GS-TS - nhà điêu khắc Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TPHCM, nhận định: “Việc sử dụng các hệ thống phân loại hình ảnh cho phép nhà điêu khắc tạo ra hàng loạt mẫu thiết kế trong thời gian ngắn, hữu ích cho các dự án cần nhiều phương án trình bày. Sự hỗ trợ này giúp nghệ sĩ sáng tạo và thử nghiệm nhiều hơn, vượt qua rào cản ngôn ngữ, văn hóa, địa lý, mở rộng khả năng tiếp cận nguồn tư liệu và công cụ trên toàn cầu”.
Tùy cơ ứng biến
Sự thịnh hành của AI là thực tế không thể phủ nhận. Tuy nhiên, khác với các lĩnh vực tạo hình khác, nghệ thuật điêu khắc có ngôn ngữ riêng - ngôn ngữ của hình khối. Từ hình khối, hiệu ứng ánh sáng được tạo ra, mang đến những sắc độ, hình ảnh khác nhau tùy theo độ lồi lõm, xa gần, ẩn hiện. Vì vậy, mỗi tác phẩm điêu khắc là kết tinh của lao động nghệ thuật, trí tuệ và cảm xúc người sáng tạo, từ khi phác thảo đến lúc hoàn thiện.
Nhà điêu khắc Lâm Quang Nới cho rằng: Ở các lĩnh vực nghệ thuật khác, công nghệ, nhất là AI, có thể tham gia hỗ trợ rất hiệu quả. Nhưng với điêu khắc hay phù điêu, chúng có chỗ đứng độc lập, gắn liền với góc cạnh, hình khối và không gian 3 chiều. Cần phải thể hiện cái mũi nhô ra, đôi mắt lõm vào bao nhiêu cho hợp lý trong không gian 3 chiều, trong phối cảnh chung của tổng thể… là những thứ mà AI sẽ khó để giải quyết. Có chăng, công nghệ chỉ hỗ trợ ở vài công đoạn như tạo ra mô hình mẫu cho phóng tượng, đục đá hay đúc đồng. Điêu khắc là hình khối thật trong không gian thật, nên mỗi tác phẩm là một hành trình sáng tạo không ngừng, nơi nghệ sĩ dùng cả thể lực, trí lực và tâm hồn để “đối thoại” với vật chất.
Nhà điêu khắc Nguyễn Xuân Tiên bổ sung: “Với những tượng đài, công trình công cộng lớn, đòi hỏi góc nhìn khác nhau, trải qua nhiều giai đoạn, chất liệu và sự thẩm định của hội đồng nghệ thuật, công nghệ AI khó có thể hỗ trợ hiệu quả. Dù có thể giúp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian, nhưng chất lượng nghệ thuật không thể sánh với phương pháp truyền thống”.
Ngược lại, với tượng trang trí hoặc sản phẩm sản xuất hàng loạt, việc ứng dụng công nghệ 3D và AI lại mang hiệu quả kinh tế cao: thi công nhanh, chính xác, giảm nhân lực và chi phí. Trong lĩnh vực kiến trúc, AI còn hỗ trợ ở giai đoạn nghiên cứu concept (mẫu ý tưởng) - chỉ cần vài nét phác hoặc mô tả bằng lời, phần mềm đã có thể tạo ra phương án thiết kế trực quan, phong phú.
Điêu khắc, dù ở bất kỳ giai đoạn nào, vẫn là nghệ thuật của hình khối và ánh sáng, của sự đối thoại giữa con người với vật chất, giữa cảm xúc với không gian. Công nghệ có thể làm nhanh hơn, chính xác hơn, nhưng chỉ con người mới thổi hồn vào khối đá, khối đồng, khối gỗ vô tri để chúng trở thành tác phẩm nghệ thuật. Vì thế, “tùy cơ ứng biến” trong thời đại số không phải là chạy theo công nghệ, mà là làm chủ công nghệ để bảo toàn tinh thần sáng tạo - điều mà không một AI nào có thể thay thế.
