Chính đội ngũ trí thức, nhà khoa học và chuyên gia công nghệ đã trở thành nền tảng vững chắc, góp phần kiến tạo tầm nhìn để TPHCM vươn mình trở thành siêu đô thị sáng tạo của khu vực và thế giới.
2 trụ cột song hành của phát triển
Theo PGS-TS Lâm Quang Vinh, Trưởng Ban Khoa học và Công nghệ, Đại học Quốc gia (ĐHQG) TPHCM, những năm gần đây, TPHCM đã khẳng định vai trò trung tâm KH-CN và đổi mới sáng tạo của cả nước. Thành phố hiện quy tụ khoảng 1/3 tổng nhân lực nghiên cứu của Việt Nam, với các lĩnh vực mũi nhọn đang nổi lên mạnh mẽ như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, y tế thông minh và vật liệu mới. Trong 3 năm năm liên tiếp, thành phố giữ vị trí thứ hai toàn quốc trong Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII). Riêng năm 2025, thành phố đạt 59,33 điểm, dẫn đầu ở trụ cột cơ sở hạ tầng và có tới 13 chỉ số xếp hạng cao nhất cả nước. Điểm đầu vào đạt 65,21 phản ánh thế mạnh về hạ tầng, nguồn lực và môi trường hỗ trợ sáng tạo, trong khi điểm đầu ra 53,44 cho thấy tiềm năng thương mại hóa các kết quả nghiên cứu còn rất lớn. Chính tinh thần năng động, sáng tạo và dám thử nghiệm của người dân cùng cộng đồng doanh nghiệp là động lực quan trọng tạo nên sức bật đó. Khi kết hợp với những cơ chế đặc thù và hành lang pháp lý mới từ Nghị quyết 98/2023/QH15, TPHCM đã có nền tảng vững chắc để KH-CN trở thành động lực tăng trưởng bền vững, góp phần nâng cao chất lượng đời sống và năng lực cạnh tranh của đô thị lớn nhất cả nước.
Trong bức tranh ấy, giáo dục và KH-CN là 2 trụ cột không thể tách rời. Giáo dục - đào tạo cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, còn KH-CN tạo ra tri thức và công cụ để lực lượng ấy ứng dụng vào thực tiễn. Suốt hơn 3 thập niên đồng hành cùng thành phố, ĐHQG TPHCM luôn chú trọng gắn đào tạo với nghiên cứu, giúp sinh viên trực tiếp tham gia các dự án về AI, năng lượng mới, vật liệu tiên tiến... Từ môi trường này, nhiều kết quả nghiên cứu đã được thương mại hóa, nhiều start-up ra đời, góp phần định hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của thành phố.
Không chỉ dừng lại ở giảng đường, ĐHQG TPHCM còn đóng vai trò cầu nối quan trọng trong mô hình “ba nhà”: Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp. Những mối liên kết hợp tác ngày càng chặt chẽ đã mở ra hướng đi mới cho việc đào tạo và sử dụng nhân lực chất lượng cao. Nhiều dự án nghiên cứu ứng dụng được triển khai thành công với sự đồng hành của doanh nghiệp. Chẳng hạn, chương trình hợp tác giữa ĐHQG TPHCM và VNG đã khởi động 6 nhóm nghiên cứu với tổng kinh phí 25 tỷ đồng, tập trung vào các ứng dụng AI, gắn kết đào tạo theo nhu cầu thực tế. Trong khi đó, Ngân hàng ACB hỗ trợ gói tín dụng ưu đãi 50 tỷ đồng giúp sinh viên học tập và khởi nghiệp; còn Coteccons và các đơn vị trong lĩnh vực xây dựng hợp tác với ĐHQG TPHCM trong nghiên cứu vật liệu xanh, ứng dụng AI và đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp xanh...
Những kết nối này đã góp phần hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng động, nơi tri thức được chuyển hóa thành sản phẩm và dịch vụ thực tiễn, đồng thời khẳng định vai trò của nguồn nhân lực chất lượng cao trong tiến trình phát triển bền vững của TPHCM.
Từ chuyển đổi số đến đào tạo nhân lực chiến lược
GS-TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc ĐHQG TPHCM, chia sẻ: Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao không chỉ nằm ở quy mô đào tạo mà còn ở tư duy và phương thức tổ chức. ĐHQG TPHCM hiện triển khai hàng loạt chương trình đào tạo đạt chuẩn quốc tế, mở rộng hợp tác với các trường đại học uy tín tại Mỹ, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu. Hơn 98.000 sinh viên bậc đại học và hơn 10.000 học viên sau đại học đang theo học tại các đơn vị thành viên, tạo nguồn nhân lực dồi dào cho lĩnh vực KHCN và các ngành chiến lược của đất nước.
Cùng với đó, chuyển đổi số đang trở thành trục xuyên suốt trong mọi hoạt động của ĐHQG TPHCM. Trong quý 3-2025, ĐHQG TPHCM đã triển khai nhiều đề án và quy định quan trọng nhằm nâng cao năng lực đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Các quy định thí điểm về đào tạo liên ngành, công nhận tín chỉ nội bộ và ứng dụng MOOC ở bậc đại học giúp sinh viên linh hoạt hơn trong quá trình học tập, mở rộng không gian học thuật số toàn diện.
ĐHQG TPHCM đang phối hợp với Bộ GD-ĐT xây dựng đề án phát triển trung tâm đào tạo tiên tiến, chuyên sâu về AI, hướng tới tầm khu vực và thế giới. Bên cạnh đó, chương trình “Nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản tích hợp với công nghệ chiến lược giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045” đang trình Bộ KH-CN và Chính phủ xem xét phê duyệt, thể hiện quyết tâm đưa ĐHQG TPHCM trở thành đại học tiên phong trong kỷ nguyên AI và công nghiệp bán dẫn.
Nguồn nhân lực chất lượng cao đang trở thành nhân tố quyết định để TPHCM khẳng định vị thế trung tâm đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Khi GD-ĐT, KHCN và doanh nghiệp cùng đồng hành, một hệ sinh thái sáng tạo bền vững đang dần hình thành, nơi tri thức được nuôi dưỡng, công nghệ được ứng dụng và con người trở thành trung tâm của mọi phát triển.
