Các doanh nghiệp đang thực hiện tái cơ cấu, nhiều nhóm ngành nghề, nhất là ngành tài chính ngân hàng, quản trị kinh doanh, kế toán... trước đây thu hút nhiều nhân lực, giờ đang rơi phải tình trạng thừa nhân lực, hay vừa thừa vừa thiếu nhân lực.
Nghiên cứu của Viện Nhân lực Ngân hàng Tài chính chỉ rõ, trong 4 năm tới, khoảng 13.000 sinh viên tốt nghiệp ngành tài chính - ngân hàng không xin được việc. Trong năm 2014, dự báo khoảng 40% sinh viên tốt nghiệp ngành này sẽ phải làm trái ngành hoặc thất nghiệp.
Sinh viên ngành ngân hàng ở các trường ĐH trên địa bàn TPHCM tìm hiểu cơ hội việc làm trong ngày hội việc làm.
Giảm sức hút
Khảo sát của Đại học FPT với trên 20.000 học sinh cho thấy, lượng thí sinh mong muốn thi và học ngành tài chính - ngân hàng năm 2012 là 23%, giảm 14% so với mức 37% của năm 2011. Trong khi đó, kết quả nghiên cứu cho thấy, nếu như năm 2010, ngân hàng đã giảm 14% nhu cầu nhân lực thì trong năm 2011, ngành này trở thành 1 trong 5 ngành có nhu cầu tuyển dụng nhân lực thấp nhất. Riêng từ năm 2012 đến nay, ngân hàng - tài chính đã giảm 36% nhu cầu nhân lực. Theo dự báo nhu cầu nhân lực, năm 2014, ngành tài chính - ngân hàng sẽ không tăng với số lượng nhiều chỗ việc làm, đồng thời tiếp tục cắt giảm nhân sự phù hợp cơ cấu tái cấu trúc của từng đơn vị và từng hệ thống ngân hàng. Khảo sát được thực hiện bởi Viện Nhân lực ngân hàng - tài chính và Tập đoàn HayGroup cho thấy, lượng sinh viên ra trường trong ngành tài chính - ngân hàng các năm 2012 - 2013 vào khoảng 29.000 - 32.000 người và đến năm 2016 khoảng 61.000 người. Tuy nhiên, số sinh viên được tuyển chọn chỉ khoảng 15.000 - 20.000 người.
Từ thực tế đó, năm 2013, Bộ GD-ĐT đã có chủ trương cắt giảm chỉ tiêu đào tạo ngành tài chính - ngân hàng. Chẳng hạn, Trường ĐH Ngân hàng TPHCM giảm 1.200 chỉ tiêu so với năm trước, trong đó ngành tài chính - ngân hàng, quản trị kinh doanh, kế toán có mức giảm mạnh nhất (khoảng 30% - 40%), từ 1.900 chỉ tiêu xuống còn 1.250 chỉ tiêu. Chỉ tiêu năm nay của Trường ĐH Sài Gòn là 3.900 (giảm khoảng 1.400 chỉ tiêu) so với năm trước, trong đó nhóm ngành tài chính - ngân hàng, kế toán, quản trị kinh doanh giảm mạnh nhất (giảm khoảng 40%).
3 vị trí khan hiếm nhân sự
Thạc sĩ Lý Hoàng Oanh, Giảng viên Trường Đại học Ngân hàng TPHCM, cho rằng: Chất lượng nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng góp phần quyết định năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại trong giai đoạn hiện nay. Vậy mà trong điều kiện quy mô vốn nhỏ, các Ngân hàng Thương mại lại gặp một thách thức rất lớn đó là chất lượng nguồn nhân lực.
Một nghiên cứu khác do Trường Đại học Marketing thực hiện cho hay, chỉ khoảng 70% nhân viên ngân hàng đáp ứng được yêu cầu công việc; riêng tại các đơn vị mới (chi nhánh, phòng giao dịch), ở tỉnh thì nhân viên chỉ đáp ứng được khoảng 50% yêu cầu công việc. Đại đa số sinh viên sau khi tốt nghiệp đi làm tại các ngân hàng còn “hổng” cả về kỹ năng (thái độ làm việc, kỹ năng làm việc với mọi người, trình độ tiếng Anh, khả năng giao tiếp) và kiến thức (các kiến thức về lĩnh vực tài chính, ngân hàng nói chung). Do đó, hầu như các ngân hàng đều phải mất thời gian đào tạo lại mới có thể đáp ứng được yêu cầu công việc. Một số lĩnh vực chuyên sâu thiếu rất nhiều nhân lực và các ngân hàng phải mất nhiều chi phí để thuê chuyên gia nước ngoài tư vấn, thực hiện.
Khảo sát tại các ngân hàng Việt Nam cho thấy, có 3 vị trí rất khó tuyển dụng hiện nay là quản trị rủi ro, quản lý và đầu tư… Nguồn nhân lực ngành ngân hàng hiện nay vẫn có một thực tế là vừa thiếu vừa yếu. Đặc biệt, khối kiến thức bổ trợ (tin học, ngoại ngữ) yếu; kiến thức ngành, giao tiếp hạn chế. Hầu hết các Ngân hàng Thương mại cổ phần quy mô trung bình trở xuống thiếu đội ngũ quản trị điều hành, lãnh đạo cấp chi nhánh, phòng giao dịch.
Ngành ngân hàng trong những năm trước đây đã phát triển về chiều rộng khá nhanh, thể hiện qua việc tăng số lượng ngân hàng và mở ra hàng loạt chi nhánh, phòng giao dịch, điểm giao dịch rộng khắp ra cả nước. Do đó, số lượng nhân viên ngân hàng phát triển đột biến. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2012 tổng số nguồn nhân lực trong ngành ngân hàng là 180.000 người (trong khi năm 2000 chỉ là 67.558 người); trong đó làm việc trong hệ thống Ngân hàng Nhà nước hơn 6.000 người, số còn lại làm việc trong các Ngân hàng Thương mại và Quỹ tín dụng nhân dân. Dự báo, đến năm 2015 nhu cầu nhân lực cấp cao ngành tài chính khoảng 94.000 người, năm 2020 là 120.900 người.
Tại TPHCM, nhu cầu nhân lực nhóm ngành tài chính - ngân hàng đến 2020 chiếm tỷ trọng 4% tổng số chỗ làm việc cần tuyển hàng năm (khoảng 11.000 lao động) trong đó trình độ đại học, cao đẳng chiếm tỷ lệ trên 50% nhu cầu tuyển dụng. Nếu các cơ sở đào tạo không thay đổi chiến lược đào tạo nguồn nhân lực thì đến năm 2015 lực lượng lao động chất lượng cao trong ngành sẽ thiếu trầm trọng. Ở nhiều lĩnh vực chuyên sâu, các tổ chức tài chính phải chi phí rất nhiều để thuê các chuyên gia nước ngoài như: chiến lược phát triển mạng lưới, quản trị rủi ro, đầu tư quốc tế…
TRẦN ANH TUẤN
Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao đông TPHCM
