Theo thông cáo chính thức của Ủy ban Nobel, công trình của 3 nhà khoa học đã giúp giải thích vì sao nhân loại chỉ thực sự bước vào thời kỳ tăng trưởng bền vững trong khoảng hai thế kỷ trở lại đây – và điều gì khiến tăng trưởng đó có thể duy trì lâu dài.
Giáo sư Joel Mokyr (Đại học Northwestern, Mỹ) được vinh danh “vì đã xác định các điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng bền vững thông qua tiến bộ công nghệ”. Với góc nhìn lịch sử, ông cho thấy chỉ khi xã hội hình thành tư duy khoa học, trân trọng tri thức và chấp nhận thay đổi, tiến bộ kỹ thuật mới có thể diễn ra liên tục và tạo ra chuỗi tăng trưởng dài hạn.
Hai nhà kinh tế Philippe Aghion (nhà kinh tế học người Pháp, hiện là giáo sư tại College de France và INSEAD, đồng thời giảng dạy tại London School of Economics) và Peter Howitt (nhà kinh tế học người Canada, hiện là Giáo sư danh dự về Kinh tế và Giáo sư danh dự Khoa học Xã hội Lyn Crost tại Đại học Brown, Mỹ) được trao giải “vì lý thuyết về tăng trưởng bền vững thông qua phá hủy sáng tạo” (creative destruction). Bộ đôi đã xây dựng mô hình toán học mô tả quá trình này là nơi những ý tưởng và công nghệ mới thay thế cái cũ. Theo họ, chính sự cạnh tranh giữa các đổi mới liên tiếp là động lực cốt lõi của tăng trưởng kinh tế. Khi đổi mới bị cản trở, tăng trưởng cũng suy yếu.
Hội đồng Nobel nhấn mạnh: “Sự thịnh vượng không phải là điều hiển nhiên. Nó phụ thuộc vào khả năng của xã hội trong việc tạo điều kiện cho đổi mới nảy nở và chấp nhận những thay đổi mà đổi mới mang lại".
Tổng giá trị giải thưởng năm nay là 11 triệu kronor Thụy Điển (tương đương hơn 1 triệu USD). Ông Joel Mokyr nhận một nửa, phần còn lại chia đều cho hai ông Philippe Aghion và Peter Howitt.
Giới quan sát nhận định, việc tôn vinh 3 nhà kinh tế này là lời khẳng định vai trò trung tâm của đổi mới và sáng tạo trong phát triển bền vững. Trong bối cảnh thế giới đang tìm kiếm các mô hình tăng trưởng xanh và thích ứng với chuyển đổi công nghệ, thông điệp từ Giải Nobel Kinh tế 2025 trở nên đặc biệt thời sự: chỉ khi nuôi dưỡng môi trường cho đổi mới, con người mới duy trì được tiến bộ và thịnh vượng lâu dài.
Nobel Kinh tế là giải thưởng duy nhất trong 6 giải Nobel không có tên trong di chúc của nhà khoa học Alfred Nobel. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển (Sveriges Riksbank) đã thành lập giải thưởng này để tưởng nhớ ông Nobel.
Giải Nobel Kinh tế đã được trao 56 lần cho 96 người đoạt giải từ năm 1969 - 2024, trong đó chỉ có 3 phụ nữ. Người trẻ nhất được nhận giải thưởng danh giá này khi 46 tuổi, là nhà kinh tế người Pháp Esther Duflo (năm 2019). Năm ngoái, 3 nhà khoa học Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson đã được xướng tên cho nghiên cứu về cách thức các thể chế được hình thành và tác động đến sự thịnh vượng, giúp thế giới hiểu thêm nguyên nhân chênh lệch giàu nghèo giữa các quốc gia.
Đây là giải thưởng khép lại tuần lễ Nobel 2025.
