Theo đại biểu (ĐB) Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), dự thảo luật đã thể hiện rõ sự quan tâm của Nhà nước trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các hoạt động như đào tạo, tư vấn, tiếp cận nền tảng số và hỗ trợ tài chính. Tuy nhiên, danh mục hỗ trợ trong dự thảo đang được liệt kê khá chi tiết, trong khi nhu cầu của doanh nghiệp lại thay đổi liên tục theo sự phát triển của công nghệ. Theo ĐB, giải pháp tốt hơn là chỉ nên quy định theo nhóm hỗ trợ, còn danh mục cụ thể nên giao cho Chính phủ điều chỉnh theo từng giai đoạn để đảm bảo tính kịp thời và linh hoạt.
Về phát triển xã hội số (Điều 24), ĐB đề xuất bổ sung nhiệm vụ về yêu cầu bảo đảm khả năng tiếp cận số cho nhóm yếu thế trong xã hội.
Có cùng mối quan tâm, ĐB Phạm Trọng Nhân (TPHCM) nhận định, Việt Nam đang phải đối mặt với các vấn đề xã hội tương tự như Nhật Bản là thiếu nhân lực, nhu cầu nâng cao chất lượng sống cho người yếu thế, do đó cần xác định chuyển đổi số là công cụ để ứng phó.
“Một thực tế rất đáng lo là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt như di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng đều nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài. Trong khi, startup Việt “đói dữ liệu”, không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm, cạnh tranh. Trong "cuộc chơi" kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác”, ĐB Phạm Trọng Nhân phát biểu và nhấn mạnh yếu tố mang tính xã hội sâu sắc là chuyển đổi số nhưng phải “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Nhật Bản xem chuyển đổi số là công cụ để ứng phó với già hóa dân số, thiếu nhân lực và nâng chất lượng sống cho người yếu thế. Việt Nam cũng phải trả lời câu hỏi: Người cao tuổi, người ở vùng xa, người lao động trình độ thấp sẽ trở thành công dân số bằng con đường nào thuận tiện nhất, hiệu quả nhất?
Trong bối cảnh đó, ĐB Phạm Trọng Nhân kiến nghị bổ sung 4 nhóm giải pháp lớn vào dự thảo luật.
Thứ nhất, bổ sung vào Chương II khung kiến trúc số quốc gia quy định nguyên tắc tổ chức Chính phủ số - kinh tế số - xã hội số; chuẩn tích hợp - chuẩn dữ liệu - chuẩn API (bộ quy tắc và giao thức kỹ thuật cho phép các hệ thống phần mềm khác nhau trao đổi dữ liệu và chức năng một cách an toàn - PV) chuyên ngành, xuyên địa phương.
Thứ hai, bổ sung hạ tầng số công cộng quốc gia tại Chương II, bao gồm: định danh điện tử, thanh toán số công, chữ ký số, nền tảng chia sẻ dữ liệu quốc gia, cloud, trung tâm dữ liệu theo nguyên tắc “một chuẩn - một nền tảng - nhiều dịch vụ”.
Thứ ba, bổ sung nguyên tắc phát triển kinh tế số và xã hội số tại Chương IV và V theo hướng kết hợp bắt buộc tối thiểu trong giao dịch với Nhà nước khuyến khích tối đa cho doanh nghiệp: thuê dịch vụ số, cloud, sandbox. Đồng thời, chế định nguyên tắc kinh tế dữ liệu: dữ liệu là yếu tố sản xuất mới; dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp - ẩn danh; chống độc quyền dữ liệu và chống khóa chặt dữ liệu.
Thứ tư, về quyền và nghĩa vụ công dân số tại Chương V, cần quy định “bộ công cụ số tối thiểu” của công dân số gồm: căn cước điện tử - chữ ký số - tài khoản thanh toán số - tài khoản dịch vụ công duy nhất; cùng nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế; giao Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công dễ tiếp cận, dễ dùng cho mọi nhóm dân cư.
Đồng thời, ĐB kiến nghị Chính phủ xây dựng bộ chỉ tiêu chuyển đổi số quốc gia tương tự Digital Decade 2030 của EU tại Chương VI. “Chỉ khi đo được thì mới quản lý được; chỉ khi có dữ liệu thì quyết sách mới dựa trên bằng chứng chứ không bằng cảm tính”, ĐB khẳng định.
Từ góc nhìn quản lý nhà nước, ĐB Bế Trung Anh (Cao Bằng) cảnh báo rằng, khi thực hiện phân cấp phân quyền mạnh mẽ mà mỗi địa phương làm một kiểu, dữ liệu sẽ không thống nhất, và nếu dữ liệu không thống nhất thì không thể thực hiện chuyển đổi số thành công.
Chỉ ra sự xung đột giữa các luật về tổ chức chính quyền và dự thảo Luật Chuyển đổi số, ĐB Bế Trung Anh kiến nghị quy định rõ khi có xung đột, cần xác định luật nào là luật gốc để điều chỉnh.
Trên cơ sở các ý kiến góp ý của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát và bỏ đi nội dung quá chi tiết. Ban soạn thảo sẽ bổ sung vào dự thảo các mảnh ghép còn thiếu của một quốc gia số là kinh tế số và xã hội số.
