Ngày 2-10, Thành ủy TPHCM tổ chức lễ công bố bộ sách “Lịch sử Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh”.
Bộ sách do GS.TS Võ Văn Sen và PGS.TS Phan Xuân Biên đồng chủ nhiệm, Hội Khoa học Lịch sử TPHCM chủ trì thực hiện, triển khai từ năm 2014, được nghiệm thu cấp Thành phố năm 2020 với kết quả xuất sắc.
Bộ sách “Lịch sử Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình kết tụ giá trị khoa học, tư tưởng - lý luận và thực tiễn sâu sắc; phản ánh toàn diện có hệ thống lịch sử ra đời, xây dựng và phát triển của TPHCM.
Sau quá trình thẩm định, chỉnh sửa và hoàn thiện, tháng 7-2025, công trình chính thức xuất bản 1.000 bộ, gồm 6 tập (5 tập toàn diện và 1 tập giản lược).
- Tập I: Vùng đất Sài Gòn - TPHCM từ khởi nguồn đến thế kỷ XVI, tái hiện quá trình hình thành từ buổi đầu, với dấu tích cư dân cổ và những nền văn hóa tiền sơ sử.
- Tập II: Sài Gòn - Gia Định từ đầu thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX, phản ánh sự khai phá, thiết lập nền hành chính, định hình trung tâm đô thị - kinh tế, đặt nền tảng cho một vùng đất trù phú.
- Tập III: Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định từ năm 1859 đến năm 1945, ghi lại chặng đường vừa phát triển sầm uất về kinh tế - văn hóa, vừa trở thành trung tâm phong trào đấu tranh dân tộc, khởi nguồn con đường cách mạng vô sản.
- Tập IV: Sài Gòn - Gia Định từ năm 1945 đến năm 1975, tái hiện 30 năm đấu tranh cách mạng, nơi thành phố giữ vai trò trung tâm đầu não của cả 2 phía, đồng thời là trọng điểm quyết định trong đại thắng mùa Xuân 1975.
- Tập V: TPHCM từ năm 1975 đến năm 2015, phản ánh bước chuyển mình mạnh mẽ của một đô thị đặc biệt, đi đầu trong công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế, trở thành trung tâm kinh tế - văn hóa lớn nhất cả nước.
- Tập VI: Giản lược, như bản tóm lược toàn bộ tiến trình lịch sử từ thời tiền sử đến năm 2015 của Sài Gòn - TPHCM, là hành trình của nhiều nền văn hóa, nhiều lớp dân cư, nhiều thế hệ nối tiếp, xây dựng và phát triển vùng đất này.
Theo PGS.TS Võ Văn Sen, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TPHCM, chủ nhiệm đề tài, nhóm thực hiện đã sử dụng phương pháp tiếp cận hiện đại, tư liệu phong phú, phản ánh kết quả và thành tựu mới nhất của khoa học lịch sử Việt Nam.
Bộ sách được trình bày theo lối thông sử với văn phong chính luận kết hợp đặc tả lịch sử, phân tích và lý giải, có phụ lục minh họa. Công trình sử dụng nguồn tài liệu, thư tịch, văn kiện trong các cơ quan lưu trữ quốc gia của Đảng và Nhà nước, cơ quan lưu trữ, thư viện, tài liệu khảo cổ, bảo tàng, tham khảo nguồn tư liệu hồi ký, lịch sử địa phương của Thành phố. Với khối lượng hơn 4.500 trang, gồm 27 chương lịch sử và 5 phần phụ lục, Công trình giải quyết nhiều nội dung khoa học quan trọng.
"Hành trình từ thời tiền sử đến đầu công nguyên và đến ngày nay của lịch sử Sài Gòn - TPHCM là hành trình của hàng chục nền văn hóa, hàng ngàn lớp dân cư, hàng trăm thế hệ nối tiếp, xây dựng và phát triển mảnh đất của lưu vực sông Đồng Nai, sông Sài Gòn, từng bước thành đất làng, đất Hộ, thành Trấn, thành Dinh, để thành đô thị, thành văn minh hiện đại. Quá trình ấy, hơn 300 năm (1698-2015) là giai đoạn vô cùng quan trọng, quyết định đến tất cả mọi sự có mặt ở TPHCM hiện tại và tương lai", PGS.TS Võ Văn Sen cho biết.
Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Dương Anh Đức, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TPHCM cho biết, với vị thế đặc biệt quan trọng, vùng đất Sài Gòn - Gia Định - TPHCM đã trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước với nhiều công trình, bài viết được công bố nhưng chủ yếu là thời kỳ lịch sử cận hiện đại, đề cập đến một số lĩnh vực cụ thể, chưa thể hiện rõ tính tổng thể, toàn cục của lịch sử vùng đất này.
Theo đó, việc tổng kết, đánh giá cả một hành trình từ thời tiền sử đến sơ sử và lịch sử hình thành, phát triển TPHCM đến nay cần phải được đặt ra và giải quyết đúng mức, đúng tầm vóc, tương xứng với bề dày lịch sử phát triển của Thành phố.
"Ban Thường vụ Thành ủy hy vọng bộ sách sẽ là tài liệu quý phục vụ cho việc tìm hiểu, học tập, nghiên cứu về TPHCM, góp phần hun đúc truyền thống cách mạng, vun bồi lý tưởng cao đẹp, củng cố niềm tin vững chắc vào sự nghiệp cách mạng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn", đồng chí Dương Anh Đức kỳ vọng.
Dịp này, Ban Thường vụ Thành ủy TPHCM trao Bằng khen đến 4 tập thể và 13 cá nhân đã có thành tích xuất sắc trong tổ chức biên soạn bộ sách “Lịch sử Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh”.
