Đánh thuế “quá sát”
Theo quy định hiện nay, các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu một năm từ 100 triệu đồng trở xuống được miễn các loại thuế. Từ ngày 1-1-2026, mức này sẽ tăng lên 200 triệu đồng. Nhưng ngay khi chưa áp dụng, mức doanh thu chịu thuế này đã bị đánh giá là lạc hậu, lỗi thời. Bà Nguyễn Thị Dần, chủ tiệm tạp hóa trong hẻm ở nội thành TPHCM, cho biết việc buôn bán lai rai, doanh thu trên dưới 1 triệu đồng/ngày, tính ra cả năm khoảng 300-400 triệu đồng. Lâu nay, bà vẫn nghiêm túc đóng thuế 1,5%, cộng với lệ phí môn bài 500.000 đồng/năm, tổng cộng 6,5 triệu đồng. “Thực ra, nghề này lấy công làm lời, kiếm đồng ra đồng vô chứ không lời lãi bao nhiêu, chỉ đủ nuôi thân. Thuế tính vậy sát quá. Phải chi được miễn thuế thì 6,5 triệu đồng đó tui cũng đủ tiền ăn một tháng”, bà Dần nói.
Chia sẻ của bà Dần cũng là tâm tư chung của rất nhiều hộ kinh doanh có doanh thu không quá lớn. Mới đây, Bộ Tài chính lại đề xuất cách tính thuế mới với hộ, cá nhân kinh doanh là 17% thu nhập (khác so với hiện nay là tính trên doanh thu). Cách tính thuế dựa trên thu nhập, tức là trên phần lãi của hộ kinh doanh - nhận được nhiều sự đồng tình. Tuy nhiên, nhiều hộ kinh doanh cho rằng mức thuế 17% là quá cao. Anh Hùng, chủ một hộ kinh doanh trên đường Xô Viết Nghệ Tĩnh (phường Thạnh Mỹ Tây, TPHCM), cho biết, cách tính này hay ở chỗ nếu lãi mới phải đóng thuế. Cửa hàng của anh bán đồ trang trí, doanh thu không ổn định, nhưng tính theo cách cũ thì dù lời hay lỗ vẫn phải đóng thuế. Nếu tính theo cách mới thì có lãi mới đóng thuế, như vậy rất phù hợp, nhưng mức đóng 17% cũng cần được xem lại. Về mức doanh thu chịu thuế, anh Hùng cho rằng, cần nâng lên ít nhất 500 triệu đồng/năm cho phù hợp với thực tế. Bởi dưới mức này, người kinh doanh cũng chỉ đủ “đắp đổi qua ngày”. “Với mức doanh thu này, dù lợi nhuận có lên tới 30% thì tính ra cũng chỉ có thu nhập 150 triệu đồng/năm, tương đương 12-13 triệu đồng/tháng vừa đủ sống thôi, không nên đánh thuế”, anh Hùng nêu ý kiến.
Trước thực tế như trên, lãnh đạo Cục Thuế - Bộ Tài chính cho biết, dự kiến sẽ đề xuất nâng mức doanh thu chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh lên gấp đôi mức 200 triệu đồng/năm, tức 400 triệu đồng/năm. Nhưng đây cũng mới chỉ là dự kiến đề xuất, và con số này tiếp tục nhận được nhiều ý kiến góp ý.
Mức nào là phù hợp?
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam nhiều lần đề xuất nâng mức doanh thu chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh lên ít nhất 500 triệu đồng. Thậm chí mới đây, bà Cúc cho rằng, nâng lên 1 tỷ đồng là hợp lý nhất. Bởi cũng giống như ở các nước tiên tiến, họ tính toán ngưỡng chịu thuế để những người kinh doanh mưu sinh, mang tính chất tự cung, tự cấp thì không phải đóng thuế. “Một tỷ đồng/năm là doanh thu, còn thu nhập là phần lời sẽ không nhiều. Hiện nay, Quốc hội đang xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh khi tính thuế thu nhập cá nhân, từ 11,6 triệu đồng lên 15,5 triệu đồng/người/tháng và người phụ thuộc cũng tăng lên 6,2 triệu đồng/người/tháng. Do vậy việc nâng mức doanh thu chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh lên 1 tỷ đồng/năm là phù hợp”, bà Cúc phân tích.
Trong khi đó, Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM đồng tình việc cần nâng mức doanh thu chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh. Nhưng ông cho rằng, cần có sự tính toán kỹ lưỡng trên cơ sở rõ ràng, có sự đồng bộ, liên thông các luật với nhau, cụ thể là Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Trong luật này có phân chia cụ thể các mức doanh thu tùy thuộc vào ngành nghề. “Chẳng hạn, với đơn vị sản xuất thì doanh thu 3 tỷ đồng/năm đã là lớn, nhưng với đơn vị trong lĩnh vực thương mại thì 10 tỷ đồng chưa hẳn đã là lớn. Cần cân nhắc, có cơ sở rõ ràng khi đưa ra con số”, ông Nghĩa nêu ý kiến.
Thông tin từ Thuế TPHCM cho biết, tính đến giữa tháng 9-2025, Thuế TPHCM đang quản lý gần 362.000 hộ kinh doanh, trong đó có hơn 85.000 hộ có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở xuống, chiếm 23,61% tổng số hộ. Các hộ này hiện không phải nộp thuế. Khoảng 146.000 hộ có doanh thu năm từ 100-200 triệu đồng - nhóm này sẽ không phải nộp thuế từ năm 2026. Nhóm có doanh thu năm từ 200 triệu đồng đến 1 tỷ đồng là khoảng 84.000 hộ. Các hộ này đang áp dụng phương pháp thuế khoán.
Những số liệu này cho thấy việc nâng mức doanh thu chịu thuế sẽ có tác động đáng kể đến số lượng các hộ được quản lý thuế, nhưng xét về số thu sẽ không ảnh hưởng nhiều. Cụ thể, năm 2024, tổng số thu ngân sách nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh đạt hơn 8.300 tỷ đồng, chiếm 1,62% tổng thu ngân sách của ngành thuế TPHCM. Năm 2025, tính đến ngày 17-9, tổng thu từ các hộ, cá nhân kinh doanh đạt 7.625 tỷ đồng, chiếm 1,66% so với tổng thu ngân sách của Thuế TPHCM, tăng 27% so với cùng kỳ.
Theo các chuyên gia, tỷ lệ đóng góp 1,66% vào tổng thu ngân sách của ngành thuế là khá khiêm tốn. Bài toán đặt ra cho ngành thuế là nên dành nguồn lực thu thuế ở nhóm đối tượng chiếm số lượng ít hơn, nhưng đóng góp thuế lớn; thay vì tập trung thu ở nhóm số lượng đông nhưng đóng góp ngân sách ít hơn.
