Đây là thành quả ngọt ngào mà hai tác giả đã thực hiện và chờ đợi trong nhiều năm.
Thắp lên một ngọn lửa
Ấn phẩm Văn học giải phóng miền Nam Việt Nam 1954-1975 dày gần 1.000 trang, chứa đựng nhiều tư liệu quý về một giai đoạn lịch sử của đất nước nói chung và của văn học nói riêng.
Cuốn sách được chia thành 2 phần: Phần thứ nhất là những nhận thức, khám phá, từ chứng kiến, khảo sát và suy nghĩ chung quanh hiện tượng Văn nghệ/Văn học giải phóng theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp, từ cơ sở xã hội hình thành, những bước đi ban đầu đến quá trình phát triển, hoạt động trong các giai đoạn khác nhau.
Phần thứ hai giới thiệu khái quát những tác phẩm tiêu biểu của các tác giả nhiều thế hệ Văn nghệ giải phóng trên lĩnh vực văn học như: Thu Bồn, Lý Văn Sâm, Vũ Hạnh, Dương Trọng Dật, Nam Hà, Lê Giang, Viễn Phương, Hoài Vũ, Anh Đức, Trang Thế Hy, Lê Văn Thảo, Tô Nhuận Vỹ…
Nhà thơ Lê Quang Trang kể, hơn 15 năm trước, vốn là người trong cuộc, lại đang hoạt động trong lĩnh vực báo chí và văn học nghệ thuật nên thỉnh thoảng ông cũng có những bài viết, nghiên cứu về Văn nghệ giải phóng.
Rồi thời gian trôi qua, đồng đội và đồng nghiệp cũ tản mác nhiều nơi, người còn người mất. Trong tâm trạng của một người từng đi qua chiến tranh, ông có chút lo ngại khi thái độ với Văn nghệ giải phóng đang có dấu hiệu phai nhạt trong đời sống.
Không muốn những năm tháng hào hùng kia bị chìm trong sự quên lãng, từ năm 2010, ông cùng người bạn đời của mình lên ý tưởng thực hiện ấn phẩm Văn học giải phóng miền Nam Việt Nam 1954-1975.
“Chúng tôi là thế hệ cuối được tham dự vào công việc vĩ đại và độc đáo của ngành nghề mình, trong thời đại có một không hai của dân tộc. Cho nên dù sức đã giảm, chân tay không còn săn chắc, dẻo dai như trước nhưng chúng tôi lại bảo nhau cầm lấy “vũ khí” là cây bút mà ra trận, với cố gắng tối đa trong điều kiện có thể, mong làm sống lại những tấm lòng, việc làm và những giá trị trong lửa đạn ngày nào. Đó cũng là cách thắp lên một ngọn lửa, cổ vũ cho một tâm tình”, nhà thơ Lê Quang Trang bày tỏ.
Điều khiến nhà thơ Lê Quang Trang và nhà văn Trần Thị Thắng vui nhất là khi nghe ông bà chia sẻ ý tưởng về việc làm sách, rất nhiều đồng đội và người thân của những người đã khuất đều hưởng ứng nhiệt tình.
Nhà văn Trần Thị Thắng kể, nhiều tác giả ở xa khi hay tin đã lập tức đi photo bản thảo rồi gửi vào TPHCM. Có trường hợp như nhà văn Tô Nhuận Vỹ còn ngồi cặm cụi đồ lại từng con chữ, vì chất liệu giấy ngày xưa không tốt, theo thời gian đã làm mờ phai nhiều nét chữ.
Trước những tình cảm ấy, ông và bà cùng quyết tâm thực hiện cuốn sách về Văn học giải phóng, bởi đây không còn là dự án mang tính cá nhân mà đã trở thành ký ức của tập thể.
Bắt tay vào thực hiện “công việc cuối đời” khi đã ở tuổi về hưu, nhà văn Trần Thị Thắng bảo, mọi việc không dễ dàng vì lúc này cả ông và bà đều không còn khỏe, nhanh nhẹn như xưa.
Nhưng giờ thì những khó khăn ấy đã đi qua, thành quả mà ông bà nhận được là ấn phẩm Văn học giải phóng miền Nam Việt Nam 1954-1975 được in với bìa cứng trang trọng.
Hơn 50 năm gắn bó bên nhau
Có người nói vui rằng, mỗi gia đình chỉ nên có một nhà thơ; để những khi người này mải mê viết, không để vuột mất cảm xúc thì còn có người kia nấu cơm, giặt giũ. Một gia đình mà có hai nhà thơ thì nguy hiểm quá!
Nhưng cuộc sống đôi khi vẫn có trường hợp ngoại lệ. Và vợ chồng nhà thơ Lê Quang Trang và nhà văn Trần Thị Thắng nằm trong số đó.
Tháng 9-1970, Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp cùng Ban Thống nhất trung ương tổ chức lớp Bồi dưỡng viết văn khóa 4, dành cho những cây viết trẻ trên cả nước, đồng thời lựa chọn những sinh viên đam mê sáng tác, thích làm báo để bổ sung tăng cường cho hoạt động báo chí và sáng tác văn học ở miền Nam.
Nhà thơ Lê Quang Trang và nhà văn Trần Thị Thắng là hai trong số những học viên của lớp. Kết thúc lớp học, vào tháng 4-1971, từ Hà Nội, các học viên lên đường vào Nam, tỏa ra các chiến trường để thực hiện nhiệm vụ của mình.
Thời gian ấy, Lê Quang Trang, Trần Thị Thắng cùng một số người như Hoài Phương, Vũ Ân Thy, Dương Trọng Dật, Phan An, Đỗ Nam Cao, Phạm Quang Nghị… được phân công vào Sài Gòn - Gia Định.
Từ đây, nhà thơ Lê Quang Trang được cử đi R, còn nhà văn Trần Thị Thắng thì về công tác ở Hội Văn nghệ Sài Gòn - Gia Định (lúc đó đặt ở Củ Chi). Giống như mối duyên tiền định, năm 1974, nhà văn Trần Thị Thắng chuyển sang công tác tại Văn nghệ giải phóng.
Sau ngày đất nước thống nhất, nhà thơ Lê Quang Trang cũng về đây làm việc. Năm 1976, hai ông bà nên duyên vợ chồng và gắn bó với nhau từ đó đến nay.
Nhờ văn chương mà nhà thơ Lê Quang Trang và nhà văn Trần Thị Thắng nên duyên vợ chồng, và cũng chính nhờ văn chương giúp ông bà tối lửa tắt đèn bên nhau hơn 50 năm nay.
Nhà thơ Trần Thị Thắng bảo, không phải đến ấn phẩm Văn học giải phóng miền Nam Việt Nam 1954-1975 thì hai ông bà mới làm việc chung với nhau. Trước đó, vào năm 2016, cả hai còn tham gia vào công trình Một thế kỷ văn học yêu nước, cách mạng TPHCM (1900-2000).
“Cùng là người viết nên chúng tôi có sự đồng cảm và chia sẻ với nhau, là bạn đời nhưng cũng là bạn đọc của nhau. Hơn 50 năm qua, ngoài yêu thương nhau thì chúng tôi còn có sự tôn trọng với nhau trong tất cả mọi mặt: tình cảm, nghề nghiệp. Đặc biệt, một trong những việc mà chúng tôi thường làm là khuyến khích nhau để làm việc hiệu quả hơn”, nhà văn Trần Thị Thắng tâm tình.
